Dezelfde auteur ondersteunt de woorden van eerste minister Van Zeeland die op 25 oktober 1936 het woord richtte tot de aanhangers van de fascistische organizatie Rex: 'Als ik het goed begrepen heb, is de belangrijkste drijfveer die u thans in beweging brengt de bezorgdheid die een groot aantal onder u doet opstaan tegen het kommunistische gevaar. U bent verschrikt door de verwoestingen die de kommunistische propaganda in andere landen heeft teweeg gebracht. (...) De regering is gewapend tegen elke poging tot kommunistische oproer of geweld. Zij is in staat om zich doeltreffend te verzetten tegen elke tendens naar linkse diktatuur.'(8)

De kerkelijke overheid en de leiding van de kristelijke arbeidersbeweging namen stelling tegen het fascisme, omdat ze meenden dat dit in België niet nodig was voor de redding van de 'kristelijke beschaving'. De bisschoppen konden echter best begrijpen dat het fascisme wél nuttig en noodzakelijk was in andere landen, zoals Duitsland en Spanje. In hun brief van 25 december '36 lezen wij: 'Nog minder hebben wij te oordelen over de regeringsvormen die andere naties hebben aangenomen. Hun geschiedenis, hun instellingen en het genie van hun ras zijn totaal verschillend van het onze.'(9) Men begrijpt dat kardinaal van Roey, op het ogenblik dat de nazi-legers België bezetten, zich niet erg opwindt over het probleem van de weerstand tegen de bezetter.

Toen Leopold III de kapitulatie tekende, werd hij door de geallieerden, door de regering en door de parlementairen die in Limoges vergaderden, gebrandmerkt als een verrader. Kardinaal Van Roey haastte zich om in alle kerken begin juni 1940 een brief te laten voorlezen waarin de kapitulatie van Leopold III werd goedgekeurd! 'De kardinaal voegde de kapitulatie van de geesten toe aan de kapitulatie van de soldaten, aan de materiële ontreddering voegde hij de morele ontreddering toe.' Zo noteert de liberaal Marcel-Henri Jaspar in zijn mémoires.(10)

De katolieke leiders zoals Bekaert en Cool, die in bezet België bleven, wisten zich snel aan te passen aan de nieuwe orde waarmee zij een 'kritische samenwerking' aanknoopten. Het kritische aspekt stond er omwille van de overweging dat Engeland, weldra bijgestaan door de Verenigde Staten, deze oorlog nog kon winnen.

De katolieke leiders die in het verzet traden, deden dit hoofdzakelijk vanuit een ideologie van steun aan het Engels-Amerikaanse imperialisme, dat in een strijd op leven en dood was verwikkeld met zijn Duitse imperialistische konkurrent. België was in de oorlogsperiode een klein land met zeer kleine leiders. De grootheid die België nastreefde, ging het bedelen bij de Duitse bezetter of bij het Engelse Imperium.

De pro-Engelse vleugel van de katolieke beweging vond haar woordvoerder in Jacques Maritain, de franse katolieke filozoof van het 'personalisme' die een grote invloed uitoefende op de Belgische katolieke intellektuelen in de jaren dertig. Zijn personalisme zal men terugvinden in het CVP-programma van 1945. Eind 1939, begin 1940 publiceert Maritain een reeks artikelen tegen 'de racistische en totalitaire slavernij' van Hitler en tegen 'de kommunistische slavernij' van Stalin, 'twee tegengestelde aspekten van eenzelfde kwaad, twee hoornen van dezelfde duivel.' 'Het marxistisch anti-christianisme en het Hitleriaanse anti-christianisme zijn elkaar in de armen gevallen.'(11) Verder brandmerkt hij 'de diepe bloedverwantschap tussen het racistische heidendom en het atheïstische kommunisme.'(12) Op 12 september 1939 - Hitler heeft Polen reeds aangevallen, maar Frankrijk is nog niet aan de beurt geweest - belooft de Franse filozoof een spoedige overwinning van de Engelse-Franse legers: 'Voor God is Europa reeds gered'.(13) En waarom halverwege blijven staan? De filozoof van het personalisme ziet reeds de Engels-Franse troepen doorstoten naar het hart van... de Sovjet-Unie: 'De militaire overwinning op Duitsland (...) zal, indien de overwinnaars er goed gebruik van maken, ertoe leiden dat het stalinisme zijn invloedssferen, die het zal gewonnen hebben buiten de grenzen van de Sovjet-Unie, verliest en dat het misschien in eigen land aan het wankelen wordt gebracht.'(14)

Voor de leiders van het vooroorlogse Katholiek Blok en voor een aantal jonge katolieken, was de bezettingsperiode een tijd van voorbereiding. Wat moest er na de oorlog gebeuren? Welke staatsinrichting moest er dan uitgebouwd worden? Welke partij moest er komen? Om deze vragen te bestuderen, kwamen reeds vanaf de beginjaren van de bezetting een aantal groepen tot stand. Het zijn deze groepen die samen met het ACW het groot-Ite gewicht in de schaal hebben gelegd bij de totstandkoming van de CVP en de uitwerking van het Kerstprogramma: 'België moet Weder opgebouwd worden. Wie zal de bouwmeester zijn?'.

Ken eerste groep was die rond Tony Herbert. Het was zonder twijfel de groep met de meeste autoritaire opvattingen. Herbert was voor de oorlog medestichter van het VNV. Leden van deze f.ioep kwamen later haast allen op belangrijke posten in het CVP-apparaat terecht. Onder hen: Jos De Saeger, de latere minister van Openbare Werken; Louis Roppe, de gewezen Limburgse provinciegoeverneur; Theo Lefèvre, later premier en CVP-voorzitter; Jean-Charles Snoy et d'Oppuers, later minister van Financiën.(15)

Tony Herbert stond in nauw kontakt met een aantal figuren rond Leon Bekaert. Dat waren onder meer Robert Vandekerck-hove, later CVP-voorzitter; August Cool; ridder Jan de Spot, later lid van het CVP-partijbureau, direkteur-generaal van Bekaert NV en voorzitter van de Bank Brussel Lambert; Albert Coppé, een schoonbroer van Jan de Spot, later minister van Ekonomische Zaken en voorzitter van de Generale Bankmaatschappij; John Van Waterschoot, de latere CVP-senator en anno '84 voorzitter van de Belgische Beroepsvereniging van Verzekeringsondernemingen en beheerder van de Bank Brussel Lambert. De opvattingen van de groep rond Bekaert en deze rond Herbert waren nagenoeg gelijklopend.

Een derde belangrijke groep die tijdens de oorlog de stichting van de nieuwe partij voorbereidde, was de groep rond baron Romain Moyersoen in Aalst. De groep bestond voornamelijk uit vroegere katolieke parlementsleden. Onder hen: de zoon van Romain, Ludovic Moyersoen, later minister van Landsverdediging en beheerder van de Bank van Brussel; Henry Carton de Wiart, later minister van Justitie en lid van een familie die tot de grote aandeelhouders van de verzekeringsmaatschappij Royale Beige gerekend wordt; Joseph Pholien, later eerste minister.(16)

Een vierde groep was die rond pastoor De Deken. Ook dat was een groep van katolieke parlementsleden. De meeste van hen waren betrokken bij de besprekingen van de groep van baron Moyersoen in Aalst. Onder hen was er Pierre Nothomb, baron, senator en vader van Charles-Ferdinand Nothomb, de PSC-minister van Binnenlandse Zaken in de regering Martens-Gol-De-clercq; Charles du Bus de Wernaffe, later minister van Binnenlandse Zaken en Justitie.(17)

Ten slotte was er het Direktorium van het Katholiek Blok. In tegenstelling met de vorige groepen, kwam deze pas op het einde van de oorlog voor het eerst samen. De groep verzamelde de nog in het land verblijvende leden van het Direktorium van het vooroorlogse Katholiek Blok. De voornaamste figuren in deze groep waren de latere senaatsvoorzitter Paul Struye en Albert-Edouard Janssen.

De nieuw op te richten partij van bankiers en groot-industri-elen had een brede massa-basis nodig. Na het fascistische avontuur was het onmogelijk om met uitsluitend autoritaire middelen te regeren. Hier was de rol van de ACW-leiding vitaal. Alléén zij kon aan de CVP een basis in de arbeidersklasse verschaffen. P. W. Segers en Gust Cool brachten dit voor elkaar. De eerste als ACW-kopman die zich openlijk in de CVP-politiek lanceerde, de tweede als 'a-politiek' vakbondsleider die de hele operatie binnen het ACV ondersteunde.

Op het CVP-kongres van 19 augustus 1945 werd het woord gevoerd door A. Verbist, de vroegere mede-voorzitter van het Katholiek Blok. 'A. Verbist bracht hulde aan P.W. Segers, zonder wie zijn inziens de partij-vernieuwing en het congres er niet zouden zijn gekomen.'(18) P.W. Segers trad op als verslaggever van de Vlaamse CVP-vleugel op dit kongres. In het Nationaal Komitee dat werd verkozen, bestond de Vlaamse fraktie voor de helft uit ACW-leiders.(19)

Vanaf september 1944 kwam het er voor weldenkend België op aan de sporen van de anti-fascistische volksstrijd zo vlug mogelijk uit te wissen: van een anti-fascistische strijd naar een anti-kapitalistische revolutie is maar een stap. Voor het herstel van de vooroorlogse orde had men een samenhangende ideologie met sociale bijklank nodig en het nodige kader. Alle kampioenen van Orde en Autoriteit uit de verschillende katolieke standen, waren tijdens de oorlog reeds tot eensgezindheid gekomen over de bruikbaarheid van de pauselijke encyclieken voor het herstel van de vooroorlogse situatie. Aan kaders was er geen gebrek: deze hadden de oorlog doorgebracht in de 'kritische' kollaboratie of in het vastberaden attentisme - kalm wachtend op de komst van het Engels-Amerikaans Imperium.

Segers, Pauwels en Cool lieten in 1945 een nieuw ACW-programma schrijven : 'De nieuwe Arbeidersstand in de Maatschappij van morgen. Het na-oorlogse programma van arbeidersverheffing der christelijke arbeidersbeweging.'(20) Elke gedachte uit de tekst wordt met een pauselijk citaat onderstut: negenenveertig keren wordt met een pauselijke encycliek gezwaaid om de juistheid van een programmapunt te staven. Verder waren de ACW-leiders op de hoogte van de ontwerp-teksten die Wigny en Houben uitwerkten voor het CVP-programma en zij smokkelden heel wat van deze stellingen in het ACW-programma.(21)

Het vertrekpunt van waaruit de pauselijke encyclieken de wereld bekijken, is de verdediging van de grondslagen van de kapitalistische samenleving. Het verwerpen van de klassenstrijd en het bekampen van het marxisme en van de kommunistische partij zijn twee pauselijke dogma's. Pius XI schreef in 1931: 'Het kommunisme heeft een dubbel doelwit in zijn leer en in zijn aktie(...): de onverbiddelijke klassestrijd en het volledig verdwijnen van het privaat bezit. Bij het nastreven van dit doel, durft het kommunisme alles en het respekteert niets. Daar waar het de macht heeft genomen, toont het zich wreedaardig en onmenselijk (...). Hoezeer het kommunisme de openlijke tegenstrever en de vijand is van de Heilige Kerk en van God zelf, heeft de ervaring, helaas, maar al te zeer aangetoond.'(22) De anti-fascistische weerstand heeft niets veranderd aan dit primaire anti-kommunisme, integendeel. Pius XI wist op kerstdag 1947 de volgende vredesboodschap te brengen: 'Een deserteur en een verrader is iedereen die bereid is zijn materiële samenwerking, zijn diensten, zijn middelen, zijn hulp, zijn stem te verlenen aan partijen en aan machten die God loochenen, die het geweld stellen in de plaats van het recht, de dreiging en de terreur in de plaats van de vrijheid, die de leugen, de oppositie, de opstand van de massa's maken tot wapens van hun politiek, die de binnenlandse en buitenlandse vrede onmogelijk maken.'(22)

Het programma van het ACW richt zich tegen: 'de schijnschone voorspiegeling van communisme en socialisme', en in het bijzonder tegen 'straatgeweld, revolutionair rumoer en omverwerpen van mensen en dingen.'(23) In de termen van het CVP-programma klinkt dit als volgt: 'De marxisten hebben hun oplossing. Zo men ze tot haar uiterste konsekwenties doorvoert, komt men tot het kommunisme, tot de diktatuur. Van zo'n Aziaten-fascisme willen we niet horen.' 'Door onteigening van de productiemiddelen, ten gunste van de Staat, door bureaucratie en dienvolgens proletarisatie van nieuwe massa's (...) zou de maatschappij onder ekonomische en politieke diktatuur worden teneerge-drukt. En dit ontgoochelend resultaat wordt door klassenstrijd nagestreefd.'(24)

De ideologie waarop de CVP werd gevestigd, hangt vast aan enkele positieve punten waarmee de bestaande sociaal-ekonomische orde wordt goedgekeurd. Het privé-bezit van de productiemiddelen in handen van de bankiers en groot-industriëlen, wordt nadrukkelijk ondersteund. De paus stelde dit als volgt: "Het christelijk geweten kan een sociale orde niet als rechtvaardig beschouwen, wanneer zij het natuurlijk eigendomsrecht, zowel van verbruiksgoederen als van productiemiddelen, of volkomen loochent, of praktisch onmogelijk of overbodig maakt.'(25)

De paus heeft in al zijn wijsheid gemeend er goed aan te doen om het privé-bezit van verbruiksgoederen - dat door alle marxisten wordt aanvaard - te verwarren met het privé-bezit van de productiemiddelen - dat inderdaad door alle marxisten wordt aangevochten. Dezelfde profijtige verwarring wordt nog aangedikt in de ACW-tekst. 'Het recht op privé-bezit is ons heilig. Maar dat is een natuurlijk recht voor elke mens.(...) Privaat bezit voor allen.' Nadien wordt meegedeeld dat het ACW zich uitspreekt voor 'een bedrijfsorganizatie die de zelfstandigheid van elke patroon eerbiedigt.'(26)

De CVP-auteurs Wigny en Houben hebben weinig moeite om dit tema verder uit te spinnen. 'Eigendom is de mens onontbeerlijk (...). De privaat-eigendom wordt heden ten dage bedreigd door het communisme...' De ekonomie 'zal gegrondvest blijven op het privaat initiatief.'(27) Deze mededeling wordt opgesierd met volgend gratis bijvoegsel: 'De ekonomie moet meer menselijk worden.'(28)

De klassensamenwerking tussen arbeiders en patroons wordt krachtig aangeprezen. Pius XI, op 7 mei 1949: 'Op het ekonomische vlak bestaat er een eenheid van aktiviteit en van belangen tussen de ondernemingshoofden en de arbeiders. (...) Zij zijn geen onverzoenlijke tegenstrevers, zij zijn mensen die samenwerken in een gezamenlijk werk. Zij eten om zo te zeggen aan dezelfde tafel.'(29) Deze pauselijk-patronale wijsheid wordt door de ACW-leiding als volgt onder de arbeiders verspreid. 'In elke bedrijfsonderneming brengen de enen het kapitaal aan, de anderen brengen het vernuft van hun technische kennis en leiding aan, nog anderen brengen de handenarbeid aan. Geen van de drie kan gemist worden. Alle drie werken hier samen.'(30)

Dit leidt tot een onderdanige smeekbede aan het patronaat en dit nederige verzoek wordt voorgesteld als 'het programma van sociale verheffing van den arbeider': 'Wij willen dat (...) de sociale mentaliteit der hogere standen tegenover (...) de handenarbeider worde heropgevoed en hernieuwd.'(30) In dezelfde knechtengeest wordt gevraagd naar medezeggenschap in de bedrijven, dat erin bestaat 'de bedenkingen, wensen, grieven der arbeiders te kunnen voorleggen.'(31)

Jan de Spot, direkteur-generaal van Bekaert NV, Albert Cop-pé, voorzitter van de Generale Bankmaatschappij, Ludovic Moyersoen, beheerder van de Bank van Brussel en al die andere bescheiden fabrieksbaasjes omhelzen met plezier diezelfde gedachte in het CVP-programma. 'Een gezonde (...) maatschappelijke ordening (...) onderstelt (...) het samenwerken, met eerbiediging van de hiërarchie, van al de productie-faktoren' (32) 'Wat de gesalarieerden meest ontbreekt, is zich geacht en geërbiedigd te weten (...). De CVP wil hun de levenswaardigheid terugschenken door hun werkelijk de rang van vennoten te geven.'(33)

De arbeidersklasse moet er zich toe beperken een betere verdeling van de rijkdom te vragen, binnen de perken van de kapitalistische maatschappij. Quadragesimo Anno, 1931: 'Men moet alle kracht en inspanning in het werk stellen opdat (...) de voortgebrachte goederenovervloed slechts in billijke verhouding zich ophopen bij de kapitaalbezitters en ook in voldoende ruime mate ten deel vallen aan hen die de arbeid leveren.'(34) Het ACW-programma neemt deze passage woordelijk over op bladzijde vijf en herhaalt in zijn besluiten nogmaals deze 'wekroep die keer op keer van 't Vatikaan de wereld werd ingezonden.'(35) Het CVP-programma echoot: 'De arbeidersklasse de-proletariseren (...) door een meer rechtvaardige verdeling van de voortgebrachte goederen.'

'De CVP is uitgesproken anti-kapitalistisch', schreef CVP-se-nator Robert Van de Kerckhove.(37) Veertig jaar 'anti-kapitalis-tische' aktie van de CVP-bonzen, leverde voor het ACW wel bijzonder pijnlijke resultaten op. Veertig jaar geleden immers lieten Segers en Cool de volgende kloeke taal weerklinken: 'Welaan dan, ziehier het programma der christelijke arbeidersbeweging inzake stoffelijke verheffing van den arbeider. (...) Wij willen dan eerst en voorafgaandelijk werk voor allen!(...) Het mag niet meer weerkeren dat men tot 100,150, 200.000 arbeiders van dit land zegge: geen arbeid voor U.'(38) Nee, het mag niet meer weerkeren... De ACW-arbeiders weten ondertussen dat de 200.000 wél zijn weergekeerd en dat ze zijn aangegroeid tot 500.000! En zij stellen met verstomming vast hoe Jef Houthuys de stakingsakties tegen deze onduldbare wantoestand veroordeelt als 'politieke stakingen tegen de staat.'

Nu we op deze wijze zijn klaargestoofd in de saus van de nederigheid, de onderdanigheid, de naastenliefde, de eerbied van wet en gezag, ontbreekt het ons nog aan een smaakgevend kruid: een persoonlijk ideaal dat alle vernederingen en beledigingen omdoopt tot kostbare deugden en weldaden. Op 1 september 1944 -de oorlog tegen het fascisme is nog volop bezig - acht de paus zich geroepen om ons te wijzen op onze eerste plicht: 'de trouw aan het erfgoed van de christelijke beschaving en zijn verdediging tegen goddeloze en anti-christelijke bewegingen'.(39) Meer in het bijzonder vraagt hij onze trouw aan de 'meest verheven zedelijke beginselen', zoals 'de zedenwet die door de Schepper in de harten van de mensen geschreven is; het van God afgeleide natuurrecht; de grondrechten en de onaantastbare waardigheid van de menselijke persoonlijkheid.'(39) Dit alles krijgt een konkrete inhoud volgens de specifieke eisen die de kapitalistische productiewijze op een bepaald historisch moment stelt. Er was een tijd dat de vangst en de verkoop van negers op het Afrikaanse kontinent, perfekt strookte met de 'zedenwet': door zwarten tot slaaf te maken, redde men hun ziel door het doopsel dat prompt werd toegediend. (40)

Pius XI had in 1931 al soortgelijke bedenkingen gemaakt. 'Zolang dit diep bedroevend onheil der zielen voortduurt, zullen alle pogingen om de maatschappij te hervormen vruchteloos zijn. Dit kan enkel doeltreffend vermeden worden, doordat de mensen meer openlijk en oprecht terugkeren tot de leer van het Evangelie. '(41) Deze laatste pauselijke bedenking werd zowat de levensspreuk van August Cool die regelmatig met plezier deklameerde: 'De ziel van alle hervorming, is de hervorming van de ziel'. Hij liet deze diepe gedachte ook noteren in het ACW-programma.(42) Hiermee zijn we beland in het gewichtige hoofdstuk II van het programma dat de veelbelovende titel draagt: 'De Geestelijke en Zedelijke Verheffing van den Arbeidersstand'.(43)

Wij leren daar het volgende: 'Die kuituur voor ons is: ten eerste: schone en wel begrepen godsdienstigheid: dat de arbeider zijn feitelijke verbondenheid met God erkenne en beleve (...) Ten tweede: zedelijke voortreffelijkheid namelijk dat geheel van persoonlijke, familiale, sociale en staatsburgerlijke deugden waarmede de mens bewust de edelste roepingen en levensplichten vervult. '(44) Waarop al deze hoogdravende volzinnen in feite neerkomen, wordt dan in volgende richtlijn allicht wat duidelijker gemaakt: 'voor de zedelijke gezondmaking én van vele arbeidersmiddens, én van het gezinsleven (...) moeten de gehuwde vrouwen geweerd uit de fabrieken en ateliers waar zij overigens

vaak de werkgelegenheid innemen van den man.'(45) Waarom het voor de zedelijke gezondmaking van het arbeidsmidden niet prioritair is dat onschuldige maagden worden geweerd uit de oorden des verderfs die de naam fabriek dragen, zal voor de lezer een geheim blijven.

Moet het gezegd dat het CVP-programma met begeert inbijt op dit dankbare tema van de zedelijkheid. 'Er is een schrikwekkende inzinking der zedelijkheid' - zo waarschuwen ons de wakkere CVP-bankiers.(46) 'Voor alles willen wij de mens redden. Thans is hij verknecht, ofwel wordt hij beheerst door geldmachten, ofwel wordt hij bedreigd door (...) een totalitaire Staat.'(47)

De aandachtige lezer kan een zekere bewondering niet onderdrukken voor de delikate aandrang waarmee de heren Gaston Eyskens, toekomstige voorzitter van de Kredietbank, Albert Coppé van de Generale Bankmaatschappij en Jan de Spot, toekomstige voorzitter van de Bank Brussel-Lambert, onderstrepen dat de CVP de Mens wil redden die op dramatische wijze door geldmachten wordt beheerst. Ja, edele en schone mensen zijn dat, die nog een groot ideaal weten te koesteren! 'Het te verwezenlijken ideaal is er een waarin eenieder zijn vrije persoonlijkheid volledig ontplooien kan. Bestaan er trouwens wel meer hoogstaande, meer volledige menselijke waarden dan eerlijkheid, rechtvaardigheid en liefde door het christendom aan de mensen gebracht?'(48)

Tot slot willen we nog een specifieke, erg tijdsgebonden toon laten horen die op het CVP-kongres van 1945 te beluisteren viel. Het was ook de christelijke arbeiders niet ontgaan dat vrijwel alle direkteurs van holdings en trusts, met lichte voet en met veel plezier in de kollaboratie met de fascisten waren gestapt. Om radi-kalizatie van de basis in die gevaarlijke richting te voorkomen, achtte de CVP het geraadzaam om hier harde taal te spreken. 'Hier rijst het vraagstuk der holdings en trusts, dit wil zeggen van de financiële vennootschappen die (...) belangrijke sektoren van de economie controleren. Het staat vast dat een dergelijke macht in handen van partikulieren gevaarlijk kan zijn.(...) De marxisten stellen een simplistische oplossing voor: de trusts moeten genationaliseerd worden.(...) De CVP is van mening dat de oplossing niet moet gezocht worden in een onteigening, maar in een ver doorgedreven controle, waardoor steeds aan het algemeen belang de bovenhand zal worden verzekerd.'(48) Veertig jaren van 'verdoorgedreven controle' hebben er de Société Générale en de Groep Brussel-Lambert niet armer op gemaakt. De lezer

zal in het tweede deel van dit boek vernemen hoe de Société Générale de zelfkastijding zo ver dreef, dat zij de verantwoordelijke voor de 'ver doorgedreven controle', met meerdere miljoenen heeft bedacht.

'De CVP meent dat de financiële bronnen van alle kranten (...) bekendgemaakt en gekontroleerd moeten worden. Het is onaannemelijk dat politieke kampagnes gefinancierd worden door vreemd geld of door trusts, zonder dat men het weet.'(49) De CVP-denkers weten de dingen soms bijzonder raak te formuleren: '...of door trusts, zonder dat men het weet'. Geen paniek, beste CVP-ideologen. Nog een paar hoofdstukken en u zal het weten.

3. Een anti-kommunistische kruisvaarder - Inhoud

De gebeurtenissen van de wereldoorlog hebben op velen een blijvende stempel gedrukt. Dit was ook het geval voor Gust Cool die zich eerst op het pad van de samenwerking met de bezetters had begeven, die zich vervolgens veilig had onttrokken aan de gevaren van de anti-fascistische aktie en die zich tenslotte in gezelschap van Leon Bekaert, bezig had gehouden met de voorbereiding van de na-oorlogse periode waarin de oude orde moest hersteld worden.

Op het einde van de wereldoorlog hebben de ideeën die het verdere leven van Cool zullen beheersen, vaste vorm aangenomen. Het is nuttig om hier even stil te staan bij enkele kernpunten uit de ideologie van Gust Cool.

Op 15 september 1948 komt Gust Cool in Rome aan voor het buitengewoon kongres van de Associazioni Christiani dei Lavorato-ri Italiani. Het kongres van het ACLI, dat van 15 tot 18 september 1948 bijeen is, heeft als taak een nieuwe vakbond op te richten. Er doet zich op het kongres een tweestrijd voor. De vertegenwoordigers van het Vatikaan willen een konfessioneel karakter geven aan de nieuwe vakbond. De vertegenwoordigers van de CIA en het Amerikaanse staatsdepartement willen dat de nieuwe vakbond alle anti-kommunistische stromingen kan verenigen, zowel de katolieke, de socialistische als de republikeinse. Rapelli, een van de belangrijkste katolieke vakbondsleiders, verklaarde dat het probleem zich op het kongres als volgt stelde: 'Ofwel het kristelijke geloof, ofwel de dollars.'(1) In die termen gesteld was de keuze niet erg moeilijk. De nieuwe vakbond nam dan ook de meer neutrale naam aan 'Libera Confederazione Generale Italiana del lavoro'. Voor het echter zover was had Gust Cool een redevoering gehouden waarin hij de stellingen van het Vatikaan met nadruk ondersteunde: 'De leer van het kristelijk syndikalis-me wordt geïnspireerd door het natuurrecht, door de morele filo-zofie en de leer van de Kerk, zij is dus spiritualistisch. Zij neemt duidelijk stelling tegen de doctrines die een materialistische in-

spiratie hebben of eenvoudig een neutralistische inspiratie die niets anders is dan een vorm van materialisme. Het is deze fundamentele tegenstelling die de katolieke arbeiders ervan overtuigd heeft dat het strikt noodzakelijk is een positief kristelijk syndi-kaat te kreëren.' 'Over de grenzen heen reiken wij de hand naar al onze broeders in Jezus Christus. Het is daarom dat wij ons verheugen over de opgang van het ACLI.'(2) De godsdienst wordt een wapen om de verdeeldheid binnen de arbeidersbeweging te verankeren.

Op 24 juni 1945 neemt Gust Cool het woord op de 4de Lustrum-viering van de katolieke werkgevers. Hij legt daar de volgende verklaring af: 'Gans het kristelijk sociaal programma is afgestemd op en doordrongen van samenwerking, dit krachtens zijn beginselen die onder meer steunen op de pauselijke richtlijnen, geldend voor alle katolieken, evenals op de natuur van de dingen zelf. Lukt de kristelijke vakbeweging er niet in, het begrip der sociale solidariteit wezenlijk te doen toepassen en beleven, dan verliest zij haar reden van bestaan. Wij menen dat dit eveneens geldt voor de organizatie der katolieke patroons.' (3) Deze laatste idee werkt Cool uit in een ander dokument waar hij stelt: 'de principes van de kristelijke werkgevers zijn duidelijk afgelijnd. Zij nemen doelbewust de kristelijke sociale leer voor hun rekening, zoals deze hoofdzakelijk vastgelegd is in de Encycliek Quadragesimo Anno. Die leer stuurt aan op volledige samenwerking tussen kapitaal en arbeid, en wil een harmonisch verband leggen tussen die twee elementen.' (4)

In zijn rede voor de katolieke patroons ging Cool als volgt verder: 'Wij zijn dus, katolieke werkgevers en katolieke werknemers, als katolieken en als bedrijfsgenoten, lotsverbonden. Ons gemeenschappelijk doel moet zijn: ekonomische welvaart en sociale vooruitgang die als grondslag moeten hebben: de sociale solidariteit.'(3)

De katolieke werkgevers worden dan verder met de volgende geruststellende mededeling bedacht: 'Niemand van ons denkt eraan de zelfstandigheid van het ondernemingshoofd aan te tasten: één onderneming, één gezag, één hoofd.' Ten overstaan van de arbeiders is Cool niet minder duidelijk. Op 27 september 1949 neemt hij het woord op het Kongres van de Gewestelijke Federatie van het ACV Charleroi. Hij verklaart er het volgende: 'De kristelijke syndikale beweging wil zich vastberaden op de weg van de samenwerking begeven.' 'Daaronder verstaan wij de samenwerking tussen alle faktoren van het ekonomisch leven, zowel op het vlak van het geheel van de ekonomie als op het vlak van het beroep en het bedrijf.' 'Wij zijn dus voorstander van een totale samenwerking overal en in alles.'(5)

Tijdens de oorlog werd August Cool geacht Bekaert-matrassen te verkopen. Na de oorlog is het zijn taak de ideeën van Bekaert aan de man te brengen. Hij moet de patronale principes naar de arbeiders toe vertalen. We geven twee voorbeelden.

In het begin van de jaren vijftig is de oorlogsschade in grote mate weggeruimd en de Belgische ondernemingen staan weer stevig te been. De revolutionaire arbeidersbeweging in West-Europa, die na de oorlog een sterke opgang kende, is onderdrukt en verslagen. De konkurrentiestrijd tussen de grote kapitalisten op wereldvlak neemt opnieuw de eerste plaats in. In de zopas opgerichte Benelux ontstaat een scherpe strijd tussen de Belgische en de Nederlandse patroons. De Nederlandse patroons betalen lonen uit die dertig percent lager liggen dan de Belgische, wat hen toelaat agressief op de Belgische markt te komen. In april 1953 wordt een kongres gehouden door een komitee voor Belgisch-Nederlands-Luxemburgse toenadering. Bekaert en Cool vertegenwoordigen er samen de Belgische belangen. Een paar dagen later, op 26 april 1953, neemt Cool het woord voor het Kongres van de Federatie van het ACV van Moeskroen. De boodschap die hij er brengt, bevat niets meer dan de ideeën die Bekaert hem een paar dagen te voren heeft doorgegeven. 'Wij moeten in staat zijn onze koopwaren te leveren in de Verenigde Staten, in Zuid-Amerika, in Australië. De gehele wereld moet voor ons toegankelijk zijn. Wij moeten onze producten kunnen leveren aanprijzen die de konkurrentie kunnen doorstaan. Wat zal er gebeuren indien wij onze producten niet kunnen verkopen? Het is om aan deze situatie te verhelpen dat wij voorstander zijn van de Benelux en van een Verenigd Europa. Dat is een uitzonderlijk belangrijke taak die zich stelt voor de Staat, voor de patroons maar ook voor de arbeiders.'(6)

Om in de konkurrentiestrijd met de tegenstrever de bovenhand te halen, is het voor de Belgische patroon van essentieel belang de productiviteit van de arbeid te verhogen. Op 5 mei 1954

wordt een protokol over de productiviteit ondertekend door de patronale organizaties en door de leiders van ACV, ABVV en de Liberale Vakbond. August Cool maakt volgende kommentaar op dit protokol: 'De representatieve organizaties van werkgevers en van werknemers hebben openbaar getuigenis willen afleggen van hun akkoord over de noodzaak om de productiviteit in ons land te verhogen.' 'Al te dikwijls, om niet te zeggen altijd, werd de toename van de productie slechts gezien als een middel om de winsten te vermeerderen.' 'Het wantrouwen van de arbeiders ten overstaan van de toename van de productiviteit, kan niet worden overwonnen zonder de medewerking van de vakbonden.' 'Het eerste artikel van het protokol geeft ons de waarborg dat de toename van de productiviteit in laatste instantie zal bijdragen tot het bestrijden van de werkloosheid. Inderdaad, de toename van de productiviteit houdt deze mogelijkheid in. De productie van een groter hoeveelheid goederen in minder tijd en met minder arbeiders moet toelaten de prijzen te verminderen en de afzetmarkt te verruimen. Het hoger verbruik dat daaruit zal volgen, zal als resultaat hebben dat de mogelijkheden van tewerkstelling worden vermeerderd.'(7)

Op 27 september 1950 voert August Cool het woord op het Kongres van de Internationale Federatie van Kristelijke Bonden van personeel in het Openbaar Bestuur in Innsbrück. We zijn volop in de Korea-oorlog. Pas drie maand geleden, op 25 juni 1950, is het Amerikaanse leger zijn operaties in Korea begonnen. Tijdens de oorlog hadden de Duitse nazi's zich van de vlag van het anti-kommunisme bediend in een poging om geheel West-Euro-pa onder hun kontrole te brengen. Het is in naam van dit anti-kommunisme dat in België oproepen weerklonken om aan het Oostfront te gaan strijden. De Verenigde Staten kwamen uit de tweede wereldoorlog als de enige krachtige imperialistische mogendheid en algauw breidden zij hun kontrole uit in Azië, in Afrika en ook in Europa. De Amerikaanse multinationals die zich overal inplantten, deden dit helemaal niet uit winstbejag. Neen, zij deden dit gedreven door de nobele idealen van het anti-kommunisme. De oorlog in Korea speelde een belangrijke rol bij het mobilizeren van alle reaktionaire krachten in de wereld onder Amerikaanse hoede. Het grootste deel van de Duitse patroons had nog heimelijk heimwee naar het nazisme. Ondertussen kon zij alvast openlijk het anti-kommunisme uit die grote dagen belijden. Alle Europese volkeren verzetten zich tegen een herbewapening van Duitsland. De Amerikanen begonnen de oorlog in Korea ondermeer met het doel Duitsland opnieuw te bewapenen als Westers speerpunt tegen de Sovjetunie en tevens als steunpunt voor de Amerikaanse kontrole over West-Europa. Op 25 juni 1950 verklaarde de Amerikaanse Hoge Kommissaris voor Ditsland, John McCloy: 'Men zal wel verplicht zijn aan de Duitsers de middelen te verlenen om zich te verdedigen indien een agressie tegen hen plaatsvindt.'(8) En Adenauer liet blijken dat hij de boodschap goed had begrepen. Hij verklaarde aan McCloy: 'Het lot van de wereld wordt niet beslist in Korea maar in het hart van Europa. Ik ben ervan overtuigd dat Stalin hetzelfde plan heeft voor Duitsland als voor Korea. Wat ginder gebeurt is een algemene repetitie voor wat ons hier wacht.' (9)

Het is in deze kontekst dat Gust Cool naar Innsbrück trekt om er de sluizen van het anti-kommunisme wijd open te zetten. Hij verklaart daar het volgende: 'Zij voelen, en dan vooral de kristelijk georiënteerde arbeiders, dat de strijd, ook op sociaal en ekonomisch gebied geleverd wordt, tussen twee levensopvattingen: de materialistische en de spiritualistische, tussen het integrale marxisme, vertegenwoordigd door het kommunisme, van de ene kant, en het kristendom, van de andere kant. Wat daartussen ligt, heeft geen toekomst.' 'Nu de internationale toestand opnieuw uiterst gespannen is, en wij in onze landen de strijd dienen aan te binden tegen het ondermijningsgedoe van een nieuwe vijfde kolonne, vorm ik de vurigste wensen voor de verdere groei en bloei uwer organizaties, die in werkelijkheid de stevigste dam zijn tegen het aanrollende kommunistisch getij.' 'Wij zijn nog niet in oorlog, maar de vrede, waarvoor miljoenen mensen de dood ingingen, hebben wij reeds verloren. Het minste vonkje zal volstaan om het wereldkruidvat opnieuw tot ontploffing te brengen.' 'De ziel van alle hervorming is de hervorming van de ziel. Laten wij de mens beter maken en al het overige wordt ons toegeworpen. Onze wereld staat voor een kruispunt, het lichtsignaal staat op rood en op groen. Zo het rood het haalt, het rood van het allesvernietigende kommunisme, dan is de weg afgesloten en wordt alles vernietigd wat er aan hogere waarde in de mensheid leeft. Zo het groen het haalt, het groen van het hoopgevende kristendom, dan ligt de weg open voor de opmars naar meer vrede, meer welvaart, naar schonere menselijkheid.'(9)

Cool vecht in de voorste linies tegen de Sovjetunie, tegen Stalin. Zijn anti-kommunisme is echter voornamelijk voor binnenlands, Belgisch gebruik. In naam van het anti-kommunisme zal hij genadeloos tekeer gaan tegen elke autonome arbeidersbeweging die de bestaande kapitalistische orde ook maar enigszins in gevaar brengt. 1950: algemene staking tegen de terugkeer van de kollaborateur Leopold III. August Cool keert zich tegen deze stakingsbeweging. Hij spreekt op de vergadering van delegees en militanten van de Federatie van Mons op zondag 24 september 1950: 'Onwillekeurig hebben de gebeurtenissen van deze laatste maanden mij het jaar 1940 in herinnering geroepen. Ik zie nog altijd de Duitsers over onze wegen rollen, gebogen over hun machtige gevechtstanks. De hoogmoed en de verwaandheid van de overwinning stonden op hun gezichten te lezen. Vier jaar later heb ik de Duitsers het land zien verlaten, maar wat een verschil met de overwinnaars van 1940. Vandaag luidt ook het ABVV uit volle kracht de overwinning. Maar ik kan niet nalaten te vrezen dat de gebeurtenissen van 1950 eveneens een dramatische ontknoping zullen hebben.'(10)

1960, algemene staking in België tegen de Eenheidswet van Eyskens. Gust Cool trekt op 11 maart 1961 naar Eupen waar hij de militanten van het ACV toespreekt over de pas beëindigde staking. 'Zelden werden stakingen gekenmerkt door zo'n gewelddadige brutaliteit, door zo'n uitgesproken geest van opstand, door zo'n misdadige sabotages. Een handvol agitatoren konden rekenen op de inschikkelijkheid en vaak op de medeplichtigheid van de gemeentelijke autoriteiten. Zij hadden in bepaalde streken van het land een echt terreurregime ingesteld, vergelijkbaar met het regime van bepaalde kommunistische landen.'(11)

Zijn hele leven lang blijft August Cool een onverbiddelijk tegenstrever van elke aktie die zich richt tegen het kapitalisme en tegen haar staat en haar regering. De arbeidersbeweging mag zich in Cools opvattingen alleen bewegen binnen de perken gesteld door zijn broeders in Christus - Bekaert, Collin en andere weldenkende patroons. Op 18 februari 1966 houdt Cool een uiteenzetting voor AC V-kaders over het probleem van de staking. 'Politieke staking: wanneer een politieke staking georganizeerd wordt tegen een beslissing van politieke aard, goedgekeurd door een demokratisch gekozen parlementaire meerderheid, of tegen een regering die op een regelmatig gekozen parlementaire meerderheid steunt, wordt ze een revolutionaire staking. Het ACV, dal zich op het terrein der beroepsbelangen houdt, keurt dergelijke staking af. Algemene staking: zij ontaardt dikwijls in politieke staking en zelfs in prerevolutionair verzet. Het ACV, dat zich specifiek voor de beroepsbelangen van zijn aangeslotenen inzet, keurt dit soort stakingen derhalve af. Fabrieksbezetting: over het bezetten van fabrieken dient hier niet gesproken. Het is een aanslag op het eigendomsrecht die door ons niet aanvaard kan worden.'(12)

Gust Cool tot de ACV-militanten van Mons, zondag 24 september 1950: 'De kristelijke syndikale beweging is een beroepsorganizatie die als taak heeft de beroepsbelangen van de arbeiders te bestuderen en te verdedigen. Wij zijn dus geen politieke organi-zatie en wij gaan fier over onze totale onafhankelijkheid ten overstaan van om het even welke politieke partij. Wij storten geen enkele subsidie aan geen enkele partij en wij ontvangen ook geen enkele subsidie van om het even welke partij.' 'Wij houden ons dus vrijwel niet bezig met de zuiver politieke problemen.'(13)

De lezer zal hier terloops noteren hoezeer Gust Cool het slijk der aarde minacht: hij stort geen subsidies en hij ontvangt geen subsidies; geen enkele financiële band kluistert hem aan een politieke partij. Het is nu even wachten tot het laatste deel van dit boek, om deze kloeke bewering op haar waarheidsgehalte te testen. Voorlopig willen wij alleen stilstaan bij de mededeling dat de kristelijke vakbond 'a-politiek' is.

Dit nobele standpunt werd op het einde van de wereldoorlog overal gepromoot door de Engels-Amerikaanse Veiligheidsdiensten. Reeds in volle oorlog stuurde Harold MacMillan, de vertegenwoordiger van de Britse regering in de Advisory Council on Italy, een bericht naar het Foreign Office waarin hij met aandrang vroeg dat snel een vakbondsdelegatie naar Italië zou worden gestuurd. In zijn bericht van 12 april 1944 onderstreept hij dat deze vakbondsdelegatie een grote rol kan spelen in de bestrijding van de marxistische propaganda die, naar zijn zeggen, Italië overspoelt. Eind augustus 1944 komt een 5 man sterke vakbondsdelegatie in Rome aan. Naast de Belg Walter Schevenels, waren er twee Engelse vakbondsleiders, Lawther en Person O'Brien.

Deze laatste viel om zijn rabiate anti-kommunisme bijzonder in de smaak bij de Engelse Veiligheidsdienst. Van Amerikaanse zijde waren er voor het AFL Luigi Antonioni en voor de CIO George Baldanzi. Van eerstgenoemde was geweten dat hij niet alleen voor de Amerikaanse Inlichtingendienst werkte, maar dat hij ook erg nauwe betrekkingen onderhield met fascistische elementen. De Amerikaanse vakbondsleider Mike Ross stuurt op 19 juni 1944 volgend bericht aan zijn regering: 'Er blijkt geen twijfel over te bestaan dat Antonioni samenwerkte met pro-fascisten maar zowel hij als Generoso Pope hebben belangrijke diensten bewezen aan de zaak van de geallieerden. Ik denk niet dat we teveel aandacht moeten besteden aan de anti-kommunistische intenties van Antonioni. Het gehele projekt voor het zenden van een vakbondsdelegatie naar Italië was opgevat als een deel van onze politiek om het kommunisme te counteren.'(14)

Wat was de politieke boodschap die de Engelse en Amerikaanse geheime diensten door deze vakbondsdelegatie lieten overbrengen naar de Italiaanse arbeiders? Zij bestond uit drie punten: 'Eenheid van de organizatie; onafhankelijkheid van de politieke partijen; a-politieke vakbondsopvatting.'(15)

Om de opvattingen van Cool over het a-politieke karakter van de vakbond volledig weer te geven, moet men ook zijn volgende stelling vermelden: 'Alleen indien de politieke demokratie, haar grondwettelijke instellingen of haar normale werking bedreigd worden, zou het ACV bereid zijn de syndikale strijdmiddelen voor een politiek doel in te zetten, daar hier de hoogste menselijke belangen op het spel zouden staan'.(16)

Wanneer in een revolutionaire situatie de arbeidersklasse de politieke macht probeert te veroveren of wanneer een progressieve regering vergaande maatregelen treft tegen de kapitalistische orde, dan zal de vakbond plots wel aan politiek mogen doen. Dan kan die vakbond openlijk de politieke strijd aanbinden tegen het 'totalitarisme'. Dan kan die vakbond in naam van de religie, van de moraal en van de hoogste menselijke waarden, de zaak van het patronaat gaan verdedigen. Hoe dat in zijn werk gaat, heeft de agitatie van de zogezegde vrije vakbonden onder deskundige CIA-begeleiding tegen het regime van Salvador Allende in Chili overduidelijk aangetoond.

4. Op de bres voor het Europa van de multinationals - Inhoud

De belangrijkste politieke operatie die het na-oorlogse Europa definitief gestalte gaf, staat bekend onder de naam Marshallplan. Het plan wou de ontredderde ekonomie van West-Europa op kapitalistische grondslag reorganizeren en daarvoor de eenmaking van Europa promoten. In de jaren 1945-47 kon het leeggebloede Europa nog altijd twee wegen uit: de geruïneerde ekonomie kon worden hersteld op een socialistische of op een kapitalistische basis. Het Duitse patronaat had met roerende unanimiteit achter Hitler gestaan en had alle morele gezag in Europa verloren. In de bezette landen waren bankiers en industriëlen probleemloos in de kollaboratie gegaan. Het socialistische systeem had in de Sovjetunie zijn soliditeit bewezen; het had de belangrijkste bijdrage geleverd voor de militaire vernietiging van de nazilegers. In Joegoslavië en Albanië hadden de kommunisten op eigen kracht de fascistische bezetting verslagen en na de bevrijding een begin gemaakt met de opbouw van een socialistisch regime. Op het einde van de oorlog was het Britse leger in Griekenland tussengekomen om te beletten dat de anti-fascistische weerstand onder kommunistische leiding, na de bevrijding het land zou besturen. Om de burgeroorlog te lanceren, groepeerden de Britten rond zich de restanten van de Griekse nazi-organizaties.

In geheel Europa was het vertrouwen in de burgerlijke partijen danig geschokt. De Europese bourgeoisie voelde zich te zwak om alléén orde op zaken te stellen. Het is in deze kontekst dat op 5 juni 1947 de Amerikaanse Staatssekretaris Generaal George C. Marshall in een rede aan de Harvard-universiteit een hulpprogramma voor Europa voorlegt. Dit hulpprogramma zou de Amerikaanse schatkist aan schenkingen en leningen in vier jaar tijd tussen 12,5 en 17,5 miljard dollar kosten.(1) Dat was volgens Marshall de prijs die Amerika moest betalen indien het de overleving van het wereldsysteem van het imperialisme wou garanderen. Rond dit Marshall-plan werden alle krachten gemobilizeerd die belang hadden bij de instandhouding van de kapitalistische orde. Ook August Cool, a-politiek vakbondsleider, zal van de partij zijn.

Reeds op 7 november 1947 legt een speciaal presidentieel komitee een lijvig rapport neer in Washington, getiteld: 'Europees herstel en Amerikaanse hulp'. De voorzitter van het komitee was W. Averell Harriman, sekretaris van het executief komitee was Richard M. Bissell, jr., die weldra een topverantwoorden'jke wordt van de CIA. Hij organizeerde de operaties die op 15,16,17 april 1961 leidden tot de invasie van de Varkensbaai in Cuba. Twee opmerkelijke leden van het komitee zijn George Meany, van het AFL, en James B. Carey, van de CIO, beiden bekend als Cl A-steunpunten in de Amerikaanse vakbeweging. Het komitee bestaat verder voornamelijk uit vertegenwoordigers van de Amerikaanse multinationals zoals Owen D. Young van General Electric Co., R.R. Deupree, van Proctor and Gamble Co., W. Randolph Burgess van de National City Bank van New York, enz.

Het rapport van het presidentieel komitee stelt op de eerste plaats vast dat de miserie en de armoede die in Europa om zich heen grijpen, een ware voedingsbodem vormen voor revolutionaire ideeën. 'De Europeanen zullen minder goed eten in termen van calorieën en veel minder goed in termen van variëteit in 1951 vergeleken met de j aren vóór de oorlog(...) Heel Europa hoopte, tevergeefs echter, op een verbetering inzake de levensstandaard na de oorlog. In vele gevallen is deze levensstandaard al zozeer naar omlaag gehaald dat die een gevaar betekent voor de politieke rust.' (blz. 29) 'Indien de volkeren van Europa niet snel een verbetering bekomen van hun toestand met demokratische middelen, dan kan het gebeuren dat zij in de tegenovergestelde richting worden gedreven. Daarin ligt de sterkte van de kommunistische taktiek.' (blz.20) Het Marshall-plan stelde zich openlijk op het platform van het anti-kommunisme. Daar de nazi's de hele oorlog lang de anti-kommunistische tema's hadden bespeeld, waren deze totaal in diskrediet geraakt. We lezen in het rapport op bladzijde 20: 'Reeds hebben de totalitaire naties en hun satellieten een openlijke ideologische oorlog verklaard tegen alle andere naties en volkeren die geloven in individuele vrijheid. Het eerste grote gevecht in de Koude Oorlog wordt nu uitgevochten in West-Europa. Het is een Koude Oorlog in die zin dat de geweren niet roken. In ieder ander opzicht is de ideologische oorlog van de kommunisten een poging om de wereldoverheersing te bereiken die met evenveel ruwheid en beslistheid wordt ondernomen als een hete oorlog. (...) In deze strijd hebben de politiestaten echte bondgenoten in elk land aan deze kant van het ijzeren gordijn. Hun bondgenoten zijn de inlandse kommunistische partijen die loyaal zijn, niet tegenover de natie waarin zij leven, maar tegenover het Kremlin.' Deze tema's zijn rechtstreeks overgenomen uit de nazi-propaganda en hun leugenachtig karakter zal weldra tot uiting komen. Het konflikt dat één jaar later uitbreekt lussen Tito en Stalin toont aan dat de kommunistische partijen niet blindelings funktioneren op bevel van het Kremlin; de overwinning van de Chinese revolutie twee jaar later, zal op de eerste plaats de overwinning zijn van het Chinese nationalisme.

De vele miljarden die het Marshall-plan aan de Amerikaanse staat zal kosten, hebben als doel in de gehele wereld het ekono-mische systeem gebaseerd op de vrije onderneming, in stand te houden. 'Het Europese herstelprogramma is een investering in de blijvende overleving van een wereld die ekonomisch gestabili-zeerd is en vreedzaam wordt geleid, een wereld waarin regeringen, gebaseerd op de fundamentele demokratische principes, kunnen gedijen(...) en waarin religieuze vrijheid, ekonomische mogelijkheden, en individuele vrijheden worden bewaard en ge-respekteerd.' (blz. 19)

Het rapport sprak over 'individuele vrijheid'. In naam van de vrijheid zal Mac Carthy weldra een ware heksenjacht ontketenen tegen alle vermeende tegenstrevers van de Amerikaanse imperialistische politiek. De geschiedenis kan soms pijnlijk ironisch zijn. Op 14 juni beschuldigt Mac Carthy er Generaal Marshall van een komplot te hebben gesmeed met het doel: 'Onze ondergang te bewerken met de Sovj et-intriges in het binnenland en met de Russische militaire macht in het buitenland.(2)

Het Marshall-plan is tenslotte gebaseerd op de idee dat het Amerikaanse imperialisme niet kan overleven, wanneer het kapitalisme in Europa in elkaar stort. 'Ons ekonomisch eigenbelang is nauw verbonden met het lot van Europa. De Amerikaanse handel met Europa is altijd een faktor van uitzonderlijk belang geweest in de Amerikaanse ekonomie. Een voortdurende neergang in de productiekapaciteit en de koopkracht van 270 miljoen mensen in West- en Centraal-Europa zou een enorme impact hebben op de Amerikaanse welvaart.' (blz.18) 'Iedere neergang in de politieke en ekonomische macht van de Westeuropese naties legt onmiddellijk nieuwe lasten op ons. De Verenigde Staten hebben een duidelijk en vitaal belang in het in stand houden van onafhankelijke machtscentra in West-Europa. De kosten in dollars voor het Europese herstel verminderen door de ekonomische middelen die nodig zijn voor militaire en politieke doeleinden te beperken, zou onze natie veel méér kosten dan wat wordt bespaard en deze kosten zouden niet alleen in termen van dollars maar ook van veiligheid worden uitgedrukt.' (blz.29)

Het Marshall-plan vormde een grootse politieke operatie in de richting van de vakbond. Marshall was van mening dat zijn plan maar doorgang zou vinden in Europa, indien het op de steun kon rekenen van een deel van de arbeidersbeweging. Vandaar de aanwezigheid van twee Amerikaanse vakbondsleiders in het presidentieel komitee: Meany en Carey. Eén van de eerste Europese vakbondsleiders die het Marshall-plan met entoesiasme begroette, was onze August Cool. Eén van de belangrijkste bedoelingen van het Marshall-plan bestond erin de syndikale beweging in Europa te verdelen en anti-kommunistische vakbonden te kreëren of te versterken. In Italië, waar op dat ogenblik een eenheidsvakbond bestond, waren het twee intieme vrienden van Gust Cool, Giulio Pastore en Rubinacci, die de voornaamste promotoren werden van het Marshall-plan. Op instruktie van de Amerikaanse regering hadden de Amerikaanse vakbondsafgevaardigden van het CIO in november 1947 de eis naar voor gebracht dat het Marshall-plan zou besproken worden door het Wereldvakverbond dat de vakbonden van verschillende strekking, waaronder ook de kommunistische en de socialistische, groepeerde. De leiding van de Italiaanse eenheidsvakbond besefte duidelijk dat hier op scheuring werd aangestuurd. Zij stelden voor om het Marshall-plan niet ter sprake te brengen in het Wereldvakverbond omdat het hier geen zuiver syndikale kwestie betrof. Pastore en Rubinacci eisten niet alleen dat het Marshallplan zou besproken worden, maar zij verklaarden ook dat zij dit plan zouden steunen, welke ook de meerderheidsopvatting was binnen de Italiaanse eenheidsvakbond.(3)

In januari 1970 komt Theodore A. Wilson naar Europa. Hij is belast door het Harry S. Truman Library Institute met een onderzoek naar de impact van het Marshall-plan in Europa. Hij meldt zich aan bij August Cool met een introduktiebrief van Averell W. Harriman. In deze brief onderstreepte Harriman de voorname rol die Cool in deze historische periode heeft gespeeld.

In de zomer van 1947 nam Sandys Duncan, de schoonzoon van Churchill, het initiatief om alle organizaties, die de Europese eenmaking voorstonden, te groeperen. Op 25 oktober 1948 werd de Europese Beweging officieel boven de doopvont gehouden in het Brusselse stadhuis. Deze koepelorganizatie overspande tien-lallen verenigingen uit 17 Europese landen. Ook in Bulgarije, Tsjechoslovakije, Hongarije en Roemenië waren nationale komitees aktief.

De hoofdgedachte was dat alléén een eengemaakte Europese markt levenskansen zou geven aan de moderne kapitalistische onderneming. Richard Coudenhove-Kalergi, een van de grondleggers van de beweging, stelde: 'Deze nieuwe Europese beweging stelde als haar eerste taak niet de verzekering van de wereldvrede, maar de verdediging van Europa tegen het imperialisme van de Sovjetunie en de bevrijding van de onderdrukte naties van Oost-Europa. Zij kregen de hartelijke steun van de Verenigde Staten, die werd gekonkretizeerd in het Marshall-plan. Aldus vormde zij een deel van het anti-bolsjevistische systeem van bondgenootschappen dat in Oost en in West onder Amerikaanse leiding werd georganizeerd.'(4) Om dergelijke weinig aantrekkelijke waar ook aan de de arbeiders aan te dienen, deed Chur-chills schoonzoon een beroep op onze August Cool. Deze laatste lag aan de basis van de oprichting van de 'Beweging van Kristelijke Arbeiders voor Europa' die werd gesticht in juni 1949 in Lyon.(5)

De beweging stelde zich officieel als taak te verzekeren: 'dat de kristelijke arbeiders deelnemen via de bevoegde vertegenwoordigers van hun beroepsorganizaties, in alle pogingen om de Europese eenheid te bereiken.' Gust Cool werd tot voorzitter van de beweging benoemd. Naast hem traden ook Rubinacci uit Italië en Braun uit Frankrijk als vice-voorzitters op. Ook Gaston Tessier, voorzitter van de Franse Confederatie van Kristelijke Vakbonden was lid van het Uitvoerend Bestuur. De beweging werd in november 1950 officieel als geassocieerde organizatie van de Europese Beweging aanvaard.

August Cool was ook op Belgisch vlak erg in de weer in de nationale raad van de Europese Beweging, die officieel op 7 februari 1949 werd opgericht. Het overlopen van de ledenlijst van deze Belgische Raad volstaat om te begrijpen welke belangen hier op het spel stonden. Pierre Bonvoisin, voorzitter van de Société Générale, Algemene Bankmaatschappij; C. Blaise, goeverneur van de holding Société Générale; Fernand Collin, voorzitter van de Kredietbank; Max-Léo Gérard, voorzitter van de Bank van Brussel; Baron P. de Launoit, voorzitter van Brufina; H. An-siaux, direkteur van de Nationale Bank; J. Speeth, voorzitter van Esso Standard; M. Van Dijck, direkteur-generaal van Bell Tele-phone; E. Bernheim, direkteur-generaal van Innovation.

In dit gezelschap bevinden zich ACV-leiders Cool en Latin van de metaalbewerkersvakbond. De ABVV-leiding is vertegenwoordigd door haar sekretaris-generaal P. Finet, Louis Major en André Renard.(6) Cool en Finet zijn beiden vice-voorzitter van de Belgische Raad van de Europese Beweging. Men kan dus aannemen dat zij niet onwetend waren betreffende de oorsprong van de fondsen die de Belgische Raad spijsden. Het Belgische patronaat stort in 1949, 1950 en 1951 voor een totaal bedrag van 2.847.700 frank in de kas van de Belgische Raad van de Europese Beweging. Voor 1949 bijvoorbeeld geeft dit in detail het volgende: Société Générale de Belgique, de bank, 250.000 F; Baron de Launoit, Brufina: 200.000 F; Kredietbank: 40.000 F; de twee bouwfirma's Francois et Fils en Blaton-Aubert, beiden 25.000 F; Innovation, Sarma en Bon Marché, alle drie 25.000 F. Voor 1951 luiden de cijfers als volgt: de Société Générale en Baron de Launoit, beide 200.000 F; de Kredietbank: 40.000 F; Solvay tekende in voor 50.000 F, Cofinindust voor 37.500 F en Ougrée-Marihaye voor 35.000 F. De Union Chimique betaalde 32.500 F.(7)

Op 24 oktober 1950 stelde de Franse minister van Defensie Pleven de Assemblee Nationale een plan voor dat de oprichting van een Europese Defensiegemeenschap inhield. Hij wou een Europees leger, verbonden aan de politieke instellingen van een Verenigd Europa. De verdediging van het plan tot oprichting van een Europese Defensiegemeenschap werd gedurende 4 jaar de belangrijkste aktiviteit van de Belgische Raad van de Europese Beweging. August Cool engageerde zich tenvolle in deze campagne voor de oprichting van een Europees leger.

Bij haar ontstaan werd de Europese Beweging voornamelijk gedragen door... de yankees. J. H. Retinger, een van de belangrijk ste stichters van de beweging en kontaktpersoon van de Amerikaanse Inlichtingendiensten, trok in november 1946 en daarna opnieuw in juli 1948 naar de Verenigde Staten om er steun voor de Europese eenmaking te winnen. Op 29 maart 1949 werd het American Committee on United Europe gekreëerd. In de beginselverklaring werd het volgende gesteld: 'Het Komitee zal in Europa 1° de idee van de eenheid aanmoedigen en de verzekering bieden dat een eengemaakt Europa de steun en de vriendschap zal hebben van het Amerikaanse volk; 2° financiële steun, waaraan zo'n dramatische nood bestaat, verlenen aan groepen zoals de Europese Beweging die werken in Europa voor de eenheid.'(8) Het Amerikaanse Komitee koos William J. Donovan, het hoofd van de Amerikaanse geheime dienst tijdens de oorlog, als voorzitter. In een artikel in de San Franscisco Chronicle van 17 februari 1952 haalt deze vier redenen aan: 'waarom de Verenigde Staten niet langer onverschillig kunnen staan tegenover de Europese wens voor eenheid. Vooreerst is het de enige weg om West-Duitsland in de plannen voor de Europese defensie te brengen zonder terzelfdertijd de schijn te wekken dat Frankrijk eens te meer wordt bedreigd met de heropstanding van het Duitse militarisme; ten tweede, de herbewapening legt een zware last op de zwakke Europese ekonomieën; het wordt klaar dat deze ekonomieën niet in staat zijn zo'n last te dragen indien zij niet verenigd zijn; ten derde, de Verenigde Staten kunnen binnen het kader van de Nato niet doeltreffend werken, noch op het militaire noch op het diplomatieke vlak met een aantal kleine staten die allemaal verschillende doelstellingen nastreven; en ten vierde, terughoudendheid vanwege de Verenigde Staten zou door de Europese leiders gezien worden als desertie van het gezamenlijke doel van sterkte tegen het kommunisme.'(9)

Aan het hoofd van het American Committee on United Europe stonden niet minder dan vier topmannen van de CIA en twee belangrijke generaals van het Amerikaanse leger. William J. Donovan, de voorzitter van het komitee, was de direkteur geweest van het Office of Strategie Services; Allan W.Dulles, de vice-voorzitter, was het hoofd van de CIA; uitvoerend direkteur Thomas W. Braden en direkteur Charles M. Spofford waren beiden topmannen van de CIA. Als direkteur staan verder ook Lucius D. Clay, de vroegere bevelhebber van de Amerikaanse troepen in Duitsland en luitenant-generaal Walter Bedell Smith, die het bevel voerde over het Eerste Leger, genoteerd. Onder de leden van het komitee telt men de hoofden van de belangrijkste banken en ondernemingen van de Verenigde Staten: M. Hartley, voorzitter van de Remington Arms Company; W.H. Hoover, president van de Anaconda Copper Mining Corporation; Philip D. Reed, voorzitter van de General Electric Company; Thomas J. Watson, voorzitter van IBM; H.D. Collier, voorzitter van Standard Oil; George F. Baker, jr., direkteur van de First National Bank of New York; Frederick W. Gehle, vice-president van de Chase National Bank; Walter N. Rotschild, president van Abraham and Straus, enz...(10)

Een groot deel van de aktiviteiten van de Europese Beweging werd gefinancierd met dollars afkomstig van dit Amerikaanse komitee... Veel geld ging naar de propaganda voor de Europese Defensiegemeenschap. De meeste fondsen werden besteed aan de Europese jeugdcampagne. De totale Amerikaanse bijdrage in de campagne voor de Europese eenmaking bedroeg in 1953 reeds 400.000 Engelse Pond of 62 miljoen Belgische frank. 'De gelden van de Europese jeugdcampagne kwamen van het American Committee on United Europe dat in dit geval handelde als een mantelorganizatie voor het Amerikaanse State Department. De fondsen werden gebracht naar Brussel, de zetel van de Europese Beweging.'(11) Van 1951 tot 1959 leverden de Verenigde Staten in totaal 1.342.233 Engelse Pond Sterling of ongeveer 185 miljoen Belgische frank aan de Europese jeugdcampagne.

Op 30 augustus 1954 wees het Franse parlement de Europese defensiegemeenschappen af. Daarmee kwam er een ernstige krisis in de Europese Beweging. De Franse rechtse politicus Jean Monnet, die reeds voor de oorlog nauwe banden onderhield met de Amerikanen, besloot een aktie te ondernemen om de gedachte van de Europese eenheid nieuw leven in te blazen. Hij wou zich met name op de vakbonden steunen om zijn aktie voor Europese eenmaking een populaire basis te geven. Eind 1954 krijgt hij het akkoord van de drie belangrijkste Duitse vakbondsleiders: Freitag, de voorzitter van de DGB, Imig, de verantwoordelijke van de mijnwerkers en Straeter, de verantwoordelijke van de metaalfederatie. In zijn memoires schrijft Monnet: 'Vanaf die dag heb ik nooit een steviger en trouwer steun gevonden dan de hunne.'(12)

Jean Monnet kwam herhaaldelijk naar België om het akkoord van André Renard en August Cool te bekomen. Op 13 oktober 1955 stelde hij zijn Aktiekomitee voor de Verenigde Staten van Europa aan de pers voor. In de principeverklaring werd gesteld: 'Het is noodzakelijk dat de staten bepaalde van hun machten overdragen aan federale Europese instellingen.'(13) Dezelfde dag verklaarde de Franse socialist Guy Mollet: 'Het is de eerste maal dat de syndikaten van alle landen aanvaarden om deel te nemen, naast de politieke partijen, aan een gemeenschappelijke politieke aktie.'(13)

Gedurende twintig jaar, tot aan de ontbinding van het komitee op 9 mei 1975, zal August Cool een aktief lid zij n. In een brief aan Gust Cool beschrijft Jean Monnet op 21 december 1972 hun gemeenschappelijk doel als volgt: 'Vóór 1980 de eenheid van de Europese gemeenschap realizeren en dat niet alleen op ekonomisch en sociaal, maar ook op politiek gebied.' Twintig jaar aanwezigheid in dit Aktiekomitee voor de Verenigde Staten van Europa hebben Cool tot een deskundig woordvoerder van het Europese monopoliekapitaal gemaakt. Uitgenodigd voor een interview in het CIA-station Radio Free Europe, verklaart Gust Cool op 5 september 1962 het volgende: 'Zeggen dat de monopolies een gevaar zijn, nu zowel als in het verleden, is juist; zeggen dat ze altijd schadelijk zijn, is een vergissing; zeggen dat ze de gemeenschappelijke markt domineren, dat is de realiteit miskennen.'(14)

De Europese vlag bood August Cool nog vele andere gelegenheden om zich in het aangename gezelschap van de crème van de Europese reaktie te bewegen. Jozef Retinger, een van de grondleggers van de Europese beweging, lag ook aan de basis van de vorming van de Bilderberggroep. Deze verenigde Europese en Amerikaanse politici, zakenmannen, aristokraten en militaire leiders rond de Nederlandse prins Bernhard. Enkele j aren later is diezelfde prins de motor van de Europese Stichting van de Kultuur. De goeverneurs van deze stichting komen jaarlijks op het paleis van Soesdijk bijeen. August Cool is één van hen.

In het verslag van de raad van Goeverneurs, die op 6 mei 1972 op het domein van Soesdijk bijeen was, wordt melding gemaakt van een schenking vanwege de firma Shell van 100.000 Amerikaanse dollar, 5 miljoen Belgische frank. In hetzelfde rapport is sprake van een schenking vanwege de Portugese stichting Gul-benkian, van 500.000 dollar, 25 miljoen Belgische frank. Portugal is op dat moment nog onder het fascistische bewind van Salazar. In de Raad van deze Europese Stichting van de Kuituur bevindt Gust Cool zich in het gezelschap van volgende medegoeverneurs: Zijne Koninklijke Hoogheid Bernhard, de Prins der Nederlanden, Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Peter van Griekenland en Denemarken, Zijne Excellentie M.A. Bérard, professor H. Brugmans, Professor S. Calogeropoulos-Stratis, M.J. Chenevier, M.I. Cox, Sir William H. Montagu-Pollock, M.A. Mozer, Zijne Excellentie M.S. Petrén, Zijne Excellentie M.J.M. Ruiz Mora-les, M.Y Scholten, Professor T. Segerstedt, Dr. H.H. Sillevis Smitt, M.A. Erkko, M. Lars Roar-Langslet, Juffrouw Grethe Fenger M0ller, M. Tue Rohrsted, M.M.R. Espirito Santo Silva, M.G. Sluizer, M.J.M. Aguirre Gonzalo, M. Alexander Auer, M.P. Backe, Lord Butler of Saffron Walden, M.J. Capelle, Pro-fesseur F. Collin, Professeur L. Diez del Corral, Dr. V.A. De-pasquale, M. Heikki Herlin, M. Joseph Leydenbach, M.J. Pinto da Costa Leite Lumbrales, M.D. de Rougemont, Mme Liliane Thorn-Petit, M.M. Valeri Manera, M.G. Villiers, Professor B. Visentini, Dr. M. Wallenberg, M. Pierre Wigny, Dr. José de Azeredo Perdigao.(15)

5. In de schaduw van Irving Brown, Amerikaanse vakbondsleider en CIA-man - Inhoud

Op 21 november 1948 voert Gust Cool het woord voor het ACV in Luik. In een uiterst merkwaardige rede analyzeert hij de internationale syndikale beweging. Hij besteedt bijzonder veel aandacht aan de vakbeweging in de Verenigde Staten: 'De Verenigde Staten, deze grote republiek, speelt een steeds belangrijker rol in de internationale syndikale beweging. De oudste syndikale beweging van de Verenigde Staten, de American Federation of Labour (A.F.L.) is een organizatie op rijpe leeftijd, een traditionele organizatie die gerespekteerd wordt door de autoriteit en ongeveer zes miljoen leden telt in 1945. Het spreekt vanzelf dat het A.F.L. een vastberaden tegenstander is van het kommunisme. De tweede nationale syndikale beweging van de Verenigde Staten, het Committee of Industrial Organization (CLO.), werd gesticht in 1935. Zijn effektieven zijn ongeveer even groot als die van het A.F.L. De beweging is jonger en ook meer dynamisch. Zij is niet socialistisch, aanvaardt het Amerikaanse systeem gebaseerd op het privé-initiatief, maar weigert niet a priori elke tussenkomst van de staat op het sociale en ekonomische terrein. Er zijn in beide organizaties kristelijke leiders, en zowel de ene als de andere hebben de gewoonte om leden van de katolieke, protestantse, en Israëlische klerus uit te nodigen als konferenciers op hun kongressen. Het laatste kongres van het A.F.L., gehouden in oktober 1947 in San Francisco, heeft zich uitgesproken voor de uitsluiting van de kommunisten uit de instellingen van de staat. Het A.F.L. is in principe voorstander van een wereldsyndikalisme maar het verklaart zich tegenstander van het Wereldvakverbond omdat dit geen federatie is van vrije en onafhankelijke syndikale organizaties. De stem uitgebracht door de vertegenwoordigers van de Russische en Slavische vakbonden vertaalt niet de wensen van de arbeiders die vrij zijn georganizeerd maar wel die van de regeringen. Het A.F.L. is dus niet aangesloten bij het Wereldvakverbond. Het gelooft nochtans in een mogelijkheid om op een bepaalde dag een internationale organizatie van vrije nationale vakbonden in het leven te roepen; volgens het A.F.L. gaat het om nationale federaties die volledig afhankelijk zijn, t.t.z. onafhankelijk van de regering, van de werkgevers, van de politieke partijen en van elke godsdienst.'(1)

Het is merkwaardig hoe Cool in deze toespraak de internationale rol van de Amerikaanse vakbond beklemtoont. In een nota van het Office of European Affairs van 23 maart 1948 vindt men volgende stelling van de vertegenwoordiger van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken: 'Alleen de Amerikaanse vakbeweging is in staat om de kommunistische invloed in de Europese vakbeweging te bekampen.'(2) Cools toehoorders moeten getroffen zijn geworden door de gelijklopendheid van de standpunten van ACV en A.F.L. De Amerikaanse bond wordt een vastberaden tegenstander van het kommunisme genoemd. De rol van de kristelijke vakbondsleiders binnen het A.F.L. en C.I.O. wordt onderstreept. Het A.F.L. weigert de vakbeweging in de Sovjetunie te erkennen. Het A.F.L. verdedigt de teorie van de vrije en onafhankelijke vakbonden, t.t.z. vakbonden die vrij zijn van kommunistische invloed.

Na de oorlog hebben zowel het Amerikaanse State Department als de Geheime Diensten rechtstreeks gebruik gemaakt van het A.F.L. en het C.I.O. om de Amerikaanse politiek in Europa te doen triomferen. In zijn "Dagboek van een CIA-agent' vermeldt Philip Agee drie agenten van hoge rang die voor rekening van de CIA binnen de Amerikaanse vakbond A.F.L. opereren: George Meany, voorzitter, J. Lovestone, leider van het departement Buitenlandse Zaken en Irving Brown, de Europese vertegenwoordiger van het A.F.L.

Van 15 tot 18 september 1948 woont Gust Cool het kongres bij van de Associazioni Christiane dei Lavoratori Italiani, in Rome gehouden. Op de dagorde staat de scheuring van de eenheidsvakbond in Italië. Cool leest er een verklaring voor waarin hij stelt dat ook België de rampzalige situatie heeft gekend waarin een eenheidsvakbond van de arbeiders bestond. In 1886 besloot de eenheidsvakbond zich aan te sluiten bij de Belgische socialistische partij. Het gevolg was, naar Cools zeggen, angstaanjagend: 'De diepste en meest heilige overtuiging van de mens werd niet gerespekteerd.'(3) Het is dan ook met grote aandoening dat Cool de intense aktiviteit van de katolieke vakbondsleiders in Italië begroet. Hij verklaart: 'Ik sta erop hulde te brengen aan mijn vriend Storchi en aan mijn vriend Pastore. Wij volgen in België met niet aflatende aandacht en met een echte sympatie het gevecht dat gij, Italiaanse broeders, met moed en met vurigheid levert. Wees verzekerd van onze totale steun.'(3)

In Italië hadden op 18 april 1949 de eerste nationale verkiezingen sinds 25 jaar plaatsgevonden. Cool noemde zich opgetogen over de verkiezingsnederlaag van de Italiaanse kommunistische partij. Hij feliciteerde zijn vriend De Gasperi met de overwinning van de kristen-demokratie die een overwinning van de demokratie werd genoemd. De triomf van de demokratie wordt soms met erg bizarre middelen tot stand gebracht. Op 19 februari 1948 seinde de Amerikaanse ambassadeur in Rome, een top-se-cret bericht naar Washington. Daarin meldt hij dat de Democratia Christiana, een afgevaardigde, Pietro Ruffini naar de Verenigde Staten stuurt. 'Zijn programma bestaat erin een klein komitee te vormen in New York van industriëlen en bankiers die belangen hebben in Europa en die bereid zijn de kristen-demokraten te financieren, die vooraan staat in de strijd tegen het kommunisme in Italië.(...) De opgehaalde fondsen zullen worden gedeponeerd op een speciale rekening van het Instituto Opere Religiose bij de National City Bank om te worden getransfereerd via de Bank van het Vatikaan.'(4) Op 3 maart 1948 seint staatssekretaris George Marshall aan James Dunn een top-secret bericht waarin wordt medegedeeld dat de fondsen van het Marshallplan kunnen gebruikt worden om de verkiezingscampagne van De Gasperi te financieren.(5) Op 8 april 1948 reeds schrijft de Boston Herald dat de Verenigde Staten 20 miljoen dollar hebben opgegeven om klandestien tussen te komen in de verkiezingscampagne in Italië. Bijna 30 jaar later zal Kissinger de aangeklaagde feiten officieel toegeven. In een interview met de New York Times van 9 november 1975 verklaart hij: 'De Verenigde Staten hebben miljoenen dollar in Italië gepompt, voor het grootste deel via klandestiene kanalen.'

In januari 1944 vond in Bari een kongres van alle Italiaanse anti-fascistische krachten plaats. Op dit kongres werd besloten een eenheidsvakbond van de Italiaanse arbeiders uit te bouwen. De vertegenwoordigers van het A.F.L., die samen met het Amerikaanse leger in Italië binnenkwamen, waren van meet af aan tegenstander van de eenheidsvakbond; zij beseften echter dat de ervaring van de gemeenschappelijke anti-fascistische strijd een eenheidsvakbond onvermijdelijk maakte. Ook het Vatikaan en kristelijke vakbondsleiders als Storchi waren principieel tegen de eenheidsvakbond. Maar zij beseften dat zij een tijdlang hun eigen posities zouden moeten uitbouwen binnen het kader van de eenheidsvakbond. In maart 1948 roept staatssekretaris Marshall twee C.I.O.-leiders, Murray en Carey, bij zich. In een verslag lezen we: 'Het Departement is van mening dat de splitsing van de C.G.I.L. en de vorming van een niet-kommunistische vakbond onvermijdelijk is, zoals ook in Frankrijk is gebeurd, want het is bijna zeker dat de kommunisten de arbeiders zullen oproepen tot staking om de Italiaanse ekonomie en het Marshall-plan te ondermijnen, indien zij de verkiezingen verliezen. We hebben aan Murray en Carey gezegd dat het van groot nut kan zijn om de minderheid van de C.G.I.L. te steunen voor deze afscheuring en om hen morele steun en financiële hulp te waarborgen.(...) Marshall.'(6)

In een telegram van 7 mei 1948 aan Dunn vraagt Marshall: 'Hoe snel kan de minderheid, indien zij binnen het C.G.I.L. blijft, de kontrole over deze organizatie overnemen op lokaal en op nationaal vlak en op welke manier kan de Italiaanse regering, door aangepaste maatregelen, ertoe bijdragen om de anti-kom-munistische syndikale krachten te versterken; welke uitwerking kan de splitsing hebben op de ekonomische stabiliteit?'(7)

Op 16 juni komt Julio Pastore bijeen met kolonel Thomas Lane die op de Amerikaanse ambassade in Rome verantwoordelijk is voor de kontakten met de vakbonden. Lane drong erop aan de scheuring te bespoedigen, maar Pastore antwoordde hem dat dit onmogelijk was zolang de anti-kommunistische minderheid binnen het C.G.I.L. onvoldoende was georganizeerd.(6) In deze periode was Pastore, die tot sekretaris van de eenheidsvakbond wordt benoemd, koortsachtig bezig de bond van binnenuit te ondermijnen. Herhaaldelijk bracht Pastore diskussies op gang rond zijn eis om artikel 9 van het CGIL-statuut te schrappen. Daarin werd gesteld dat de vakbeweging ook een politieke taak had. Na 25 jaar fascisme in Italië, was het voor alle eerlijke vakbondsmensen duidelijk dat de vakbond zich niet buiten de politieke strijd kon houden. De standpunten van Pastore werden met een zeer ruime meerderheid afgewezen. Daarop begon Pastore besprekingen met zijn vrienden uit de kristen-demokratie om het stakingsrecht in Italië te beperken. Einde augustus 1947 braken zowat overal in Italië stakingen los tegen de prijsverhogingen voor levensmiddelen en in de openbare diensten. De eenheidsvakbond erkende deze spontane stakingsbeweging maar Pastore stuurde een rondschrijven waarin hij de katolieke arbeiders opriep niet aan deze staking deel te nemen. Openlijke stakingsbrekerij en openlijke schending van de vakbondsdiscipline.

In Sicilië alleen werden in 1945, 1946 en 1947 35 syndikalisten door extreem-rechts vermoord. In juni 1947 worden 11 arbeiders omgebracht in Portella della Ginestra, op Sicilië. De eenheidsvakbond houdt een nationale proteststaking. Het komt eveneens tot stakingen wanneer begin 1948 de vakbondsleider Rizzotto door fascisten wordt vermoord. Pastore neemt stelling tegen al deze akties die hij politieke stakingen noemt.(8)

Op 14 juli 1948 roept het CGIL een algemene nationale staking uit nadat een aanslag werd gepleegd tegen de sekretaris-generaal van de kommunistische partij, Palmiro Togliatti, die in levensgevaar verkeert. Op dat ogenblik was het gehele land al spontaan in staking gegaan. De Nationale Raad van de katolieke arbeidersvereniging, ACLI, ging als razende te keer tegen deze stakingsbeweging en greep die aan om een scheuring in de vakbond te realizeren. Op 15 juli verklaarde de Nationale Raad: 'De vakbondseenheid is reeds vernietigd door een daad met uitzonderlij k ernstige politieke en sociale gevolgen die bewust werd gesteld door de syndikale meerderheid.'(9)

Op 18 september 1948 stichtten de katolieke vakbondsleiders in Rome, in aanwezigheid van August Cool, de Libera Confederazione Generale Italiana del lavoro. Drie dagen later reeds, op 21 september 1948, trekken Pastore en Storchi naar de Amerikaanse ambassade in Rome, gemandateerd door de kristen-demokratie. Pastore zegt aan de Amerikaanse ambassadeur Dunn dat zijn nieuwe vakbond ook zal openstaan voor sociaal-demokraten en republikeinen. Maar snel kwam men tot de kern van de zaak. Storchi stelde dat: 'de kracht waarmee de nieuwe organizatie in het begin zou kunnen optreden, van doorslaggevende betekenis zal zijn voor haar eventueel sukses.'(10) James Dunn seinde nadien naar het staatsdepartement: 'Pastore heeft onderstreept dat het financiële aspekt van zijn nieuwe vakbond hem erg veel zorgen baart.'(11) 'Naar onze mening biedt de groep van Pastore de beste middelen om de kontrole van de kommunisten over de vakbeweging te bekampen, en dit bij iedere afwezigheid van konkrete aktie vanwege de sociaal-demokraten en de republikeinen. (...) Daarom hopen wij dat het departement alle mogelijke middelen zal onderzoeken om financiële steun te bekomen voor deze groep.'(10) Dunn vermeldt verder dat Pastore de kosten van zijn nieuwe vakbond voor de eerste negen maanden heeft geschat op anderhalf miljoen dollar.

In februari 1948 had professor Luigi Gedda, op instruktie van het Vatikaan, de Beweging van de Burgerkomitees gelanceerd. 18.000 dergelijke burgerkomitees werden op plaatselijk niveau gekreëerd met de opdracht de verspreiding van het kommunisme te bekampen. Over de manier waarop deze burgerkomitees in de toekomst kunnen worden gebruikt voor de anti-kommunistische strijd, wordt intens korrespondentie gevoerd tussen het staatsdepartement (Robert Lovette en George Kennan), de CIA (An-gleton en Edward Page jr.) en het Vatikaan (Mgr. Montini en professor Gedda). Mgr. Roberto Ronca van het Vatikaan schrijft op 27 december 1948 dat de burgerkomitees van professor Gedda 'de nieuwe LCGIL moeten bijstaan in zijn campagne tegen de kommunistische hegemonie over de CGIL.'(12) Op 11 oktober 1948 stuurde de Amerikaanse ambassadeur Dunn een top-secret bericht aan Robert A.Lovette, van het staatsdepartement. Daarin lezen wij ondermeer: 'De heer Angleton is overtuigd dat Gedda doeltreffend kan worden gebruikt om onze belangen in Italië te bevestigen op politiek, syndikaal en sociaal gebied.'(12) Dezelfde dag, 11 oktober, stuurde de CIA-man op de ambassade, Edward Page jr., een top-secret nota aan George F. Kennan van het State Department. Hij meldt ondermeer het volgende: 'Gedda is ook het hoofd van de Katolieke Aktie, een organizatie die onlangs op internationaal vlak is gaan werken en die inderdaad een machtig anti-Kominform-instrument kan worden'. Page vermeldt dat Gedda voor zijn burgerkomitees een half miljoen dollar steun heeft gevraagd. Kommentaar van Page: 'Ik ben zeker dat deze uitgave haar vruchten zal afwerpen.'(13)

In 1912 werd de familie Scheyven in de persoon van Camille in de adel verheven. In 1935 werd die eer uitgebreid tot andere leden van de familie. In het familie-archief van Scheyven stoot je sindsdien op verschillende ridders en baronnen. Raymond Scheyven zelf had het ongeluk naast de prijzen te vallen. De man is weliswaar schildknaap maar dat wordt door de high society niet als een adellijke titel beschouwd. Het volstaat Raymond Scheyven aan te spreken met 'Monsieur le Ministre.' In '77 werd hij immers minister van staat en dat is een eretitel waar Scheyven nogal fier op is.

Raymond Scheyven studeerde rechten in Leuven. Hij zwaaide daar af in 1932 en werd direkteur bij de bankgroep rond baron Josse Allard. Allard had in 1910, samen met Marcel Nagelmackers, de leider van de gelijknamige en oudste Belgische bank, de koloniale onderneming Cominière opgericht. Raymond Scheyven werd beheerder van deze onderneming. Daar zal hij worden opgevolgd door Pierre Wigny, medestichter van de CVP, eerste voorzitter van het CVP-PSC-studiecentrum CEPESS, later minister van Kolonies, Buitenlandse Zaken en Justitie.

Scheyven zetelde weldra ook in de beheerraad van andere koloniale ondernemingen zoals de Société Miniere du Zambèze en de handelsmaatschappij Elakat die geleid werd door baron Lambert. In '72 werd Scheyven beheerder van Fonds de Prévoyance et de Retraite, een beleggingsfonds van de groep Brussel-Lam-bert. Hij zetelde er naast Jean-Charles Snoy et d'Oppuers, weer een medestichter van de CVP-PSC en minister van Financiën in de periode '68-71.

Raymond Scheyven was niet alleen beheerder van vennootschappen uit de groep Brussel-Lambert maar ook van vennootschappen uit de groep van België's holding nummer één: de Société Générale. De familie Scheyven heeft trouwens belangen in de groep Solvay die tot de grote aandeelhouders van de Société Générale gerekend wordt. Als vertegenwoordiger van zijn familie, van de groep Solvay en van de Société Générale, werd Scheyven in 1979 beheerder van Brugeoise et Nivelles, de konstrukteur van spoorwegmateriaal. Hij is dat vandaag de dag nog. Enkele jaren voordien was hij al beheerdei geworden van de Immobiliën Vennootschap van België, de nummer één in onroerend goed, gekontroleerd door de Société Générale en door de twee grootste verzekeringsmaatschappijen van het land: A.G. en Royale Beige. Ook dat beheerdersmandaat oefent Scheyven vandaag nog steeds uit.

Er bleef uiteraard nog wat tijd over voor politieke funkties. Het is overigens altijd leuk één en ander met elkaar te kombineren. In '46 werd Scheyven kamerlid voor de CVP-PSC. In '58 werd hij minister van Ekonomische Zaken, in '59 van Belgisch Kongo en in '68 van Ontwikkelingssamenwerking.

Een man die zich thuis voelt in de hoogste kringen van het Belgische kapitalisme. Daarvoor alleen al kwam hij in aanmerking voor de funktie van schatbewaarder. Daarnaast kon hij rekenen op de steun van een zeer invloedrijke oom die zelf al ervaring had opgedaan in het bij elkaar brengen van fondsen. Die oom, Albert-Edouard Janssen zal Raymond Scheyven tijdens de eerste decennia van zijn financiële en politieke carrière begeleiden.

Albert-Edouard Janssen (1883-1966) kwam uit een familie die tot de top van het Belgische zakenleven behoort. De familie Janssen maakt deel uit van de beperkte kring van grote aandeelhouders van de groep Solvay en van de Société Générale. Een andere telg uit de familie Janssen is de begin '84 opgestapte voorzitter van het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO), Daniel Janssen.

De wortels van de familie Janssen zijn terug te vinden in Mou-lingen, één van de zes dorpen uit de Voerstreek. In de jaren zeventig van de vorige eeuw begon de familie haar opgang binnen het Belgische kapitalisme. Uit die periode stamt de stichting van de Société Beige de Banque door Emmanuel Janssen. Later zal deze bank fusioneren met de Generale Bankmaatschappij.

In 1910 werd de familie in de persoon van Léon Janssen in de adelstand verheven. Dat gebeurde door Leopold II die daarmee zijn dank wilde betuigen voor de goede diensten van de nieuwe baron. In 1930 werd een andere tak van de familie, ditmaal in de persoon van Emmanuel Janssen, in de adel geslagen.

Albert-Edouard Janssen was een kind van Ernest Janssen en Coralie van de Weyer. Hij had één broer, Charles-Henri, die later direkteur-generaal van de spoorwegen in Katanga zou worden. Albert-Edouard Janssen studeerde filozofie, rechten en politieke wetenschappen in Leuven. Eén van zijn professoren was de latere kardinaal Mercier. In juli 1911 huwde Albert-Edouard Janssen Marie-Henriette Scheyven, een tante van Raymond. Na zijn universitaire studies bleef Janssen in kontakt met kardinaal Mercier maar hij kwam eveneens op vertrouwelijke voet te staan met de koningen Albert en Leopold III. Het was trouwens op aandringen van koning Albert dat hij in 1925 minister van Financiën werd.

In 1934 verzocht Van Roey die intussen Mercier als kardinaal opgevolgd was, Albert-Edouard Janssen de Algemeene Bank-vereeniging te redden. De Algemeene Bankvereeniging bestond uit de vroegere Centrale Kas van de Boerenbond en de Leuvense Volksbank. Door foute investeringen en grootheidswaanzin van de leiders van de Bankvereeniging, stevende de bank in '34 recht op het failliet af. Van Roey was daar ten zeerste om bekommerd. De Algemene Bankvereeniging was immers de bank bij uitstek van de katolieke partij. Albert-Edouard Janssen leidde de reddingsoperatie die bestond uit de samensmelting van de Algemeene Bankvereeniging met de Kortrijkse Bank voor Handel en Nijverheid. De operatie werd mede gefinancierd door de regering. Uit deze nogal duistere periode van de katolieke haute finance bleef ten slotte de Kredietbank over met aan het hoofd Fernand Collin.

Nadien zou Janssen, en weer op vraag van Van Roey, een andere katolieke burcht van instorting vrijwaren. Op het einde van de jaren dertig geraakten verschillende dagbladen van katolieke signatuur in moeilijkheden. Het ging om de kranten De Courant, La Cité Nouvelle, Het Volk en Le XXième Siècle. Janssen kreeg voor deze reddingsoperatie de steun van onder andere Leon Be-kaert, August Cool, de latere minister van Financiën Robert Vandeputte en Hubert Pierlot die nadien premier zou worden. In het Liber Amicorum van Janssen schrijft diens dochter, gravin Plater-Zyberk: 'Zoals steeds was de vraag bij dit alles het vinden van geld. Mijn vader ging daarom, dikwijls vergezeld door baron Waha-Baillonville op bezoek bij ondernemingsleiders en religieuze gemeenschappen om hun noodzakelijke steun te vra-gen'.(2)

Tijdens de oorlog bleef Albert-Edouard Janssen in het land. Hij werd lid van het Galopin-komitee en beheerder van de Emis-siebank. Camille Gutt, de minister van Financiën die in Londen verbleef, beschouwde Janssen als zijn vertrouwensfiguur in België. De kollaboratie-aktiviteit van Janssen heeft niet belet dat hij vier jaar na de bevrijding al tot minister van staat werd benoemd. Van '41 tot '64 was hij beheerder van de verzekeringsmaatschappij A.G. In '50 werd hij voorzitter van de vzw UNIO die naar de buitenwereld toe instaat voor de materiële belangen van de CVP-PSC. In '54 werd hij beheerder van Caritas Catholica. In 1955 werd Albert-Edouard Janssen gekoöpteerd senator voor de CVP-PSC. Van '60 tot '66 was hij voorzitter van het partijstudie-centrum CEPESS. Drie maal was hij minister van Financiën: in '25-'26 onder de katoliek-socialistische regering van Prosper Poullet, in '38-'39 onder de tripartite van Paul-Henri Spaak en in '52-'54 onder de homogene CVP-PSC-regering van baron Jean van Houtte.

De ervaring waarop Raymond Scheyven kon bogen toen hij in 1945 CVP-PSC-schatbewaarder werd, draagt de patriottische naam Socrate. Operatie Socrate was het kind van Scheyven en van oom Albert-Edouard Janssen. Onder deze kode-naam werd een operatie aangeduid die erin bestond fondsen te verzamelen voor de rechtse verzetsorganizaties. Het is pas in september '43 dat de regering Pierlot-Spaak in Londen het plan opvatte in België geld te laten ophalen voor steun aan 'het verzet'.

In september 1943 stond reeds vast dat de nazi's de nederlaag zouden lijden. Het keerpunt van de oorlog was Stalingrad. In oktober '42 hield de hele wereld de adem in. De nazi's beweerden dat Stalingrad gevallen was. In werkelijkheid hield het Rode Leger nog steeds drie kleine stukjes van de stad, tegen de Volga aangeklemd, in handen. Op 19 november begon een verpletterend kommunistisch offensief. 330.000 vijandelijke soldaten werden omsingeld. Op 31 januari 1943 gaf veldmaarschalk Paulus zich over, nadat 150.000 van zijn soldaten gedood waren. Sinds die dag stond het vast dat het Rode Leger, zo nodig alléén, de nazi-troepen zou verslaan.

Toen Pierlot en Spaak in september '43 besloten het rechtse verzet te financieren, hadden zij al meer de na-oorlogse anti-kommunistische strijd op het oog dan wel de aktuele anti-fascistische verzetsoorlog. De regering in Londen sprak Raymond Scheyven aan die toen direkteur was bij de bank Allard. In de meeste gevallen had Scheyven weinig moeite, mede door de steun van Janssen, geld los te krijgen van industriëlen. Velen van hen begonnen immers in te zien dat de nazi's het onderspit zouden delven, en een vaderlandslievende houding tijdens de laatste oorlogsjaren zou nadien mooi van pas komen. Wat ook meespeelde was de verbintenis die Scheyven, in naam van de regering-Pierlot tekende dat de geleverde steun na de bevrijding door de Belgische staat zou worden terugbetaald. De industriëlen en bankiers die op deze wijze hun vaderlandslievend hart toonden, liepen zo geen enkel risico.

Scheyven verzamelde tussen september '43 en midden '44 zowat 183 miljoen frank. Slechts 10 miljoen daarvan kwam bij het meest aktieve maar linkse en voor Scheyven daarom zeker niet te ondersteunen Onafhankelijkheidsfront terecht. Niet genoeg om zelfs maar de schijn te redden dat de Belgische regering in Londen alle anti-fascistische krachten op voet van gelijkheid steunde. Bijna 143 miljoen frank ging naar het konservatieve Armee Secrète. Scheyven had zijn operatie-Socrate zo goed volbracht dat hij na de oorlog nog 30 miljoen frank overhield.

Fernand Nédée en August Cool, de twee adjunkten van Raymond Scheyven

Tijdens het afgelopen decennium zijn er vier parlementsverkiezingen geweest: op 7 november 1971,10 maart 1974,17 april 1977 en 17 december 1978. Raymond Scheyven had in deze periode een Vlaamse adjunkt die hem bijstond in het verzamelen van fondsen voor de financiering van de CVP-PSC-kiescampagnes. Ondanks de feitelijke splitsing van CVP en PSC in 1969, gebeurde de financiering van de kiescampagnes nog steeds gemeenschappelijk. Voor de campagnes van '71 en '74 was Fernand Nédée Scheyvens Vlaamse adjunkt. Voor de campagnes van '77 en '78 was dat August Cool.

Fernand Nédée (1930-1980) was het schoolvoorbeeld van de nieuwe generatie technokraten en ambitieuze intellektuelen die reeds bij de stichting van de CVP-PSC in 1945 naar voor kwam. De invloed van die generatie zou in de jaren '50 en '60 voortdurend toenemen. Het waren zelden mensen uit adellijke kringen of uit financieel machtige families maar 'modernisten' die zich afzetten tegen een politiek van sociaal paternalisme dat in hun ogen te snel zou omslaan in niet meer te vermijden klassenbotsingen. Zij meenden dat een politiek van sociaal overleg van langere duur zou zijn en de garantie bood om scherpe klassenkonflikten te vermijden. Inzake ekonomische politiek vonden zij een verregaand liberalisme niet meer van deze tijd. Zij bepleitten een staatsinterventie die noodzakelijk werd geacht om de grote bedrijven de nodige slagkracht en materiële steun te geven. Aanhangers van deze stroming waren onder meer Albert Coppé, de latere minister van Ekonomische Zaken, Wederopbouw en Openbare Werken en voorzitter van de Generale Bankmaatschappij; Gaston Eyskens, later verschillende malen premier en anno '84 ere-voorzitter van de Kredietbank; Robert Vandeputte, nadien minister van Financiën en voorzitter van de Nationale Bank van België. Fernand Nédée behoorde tot deze familie.

Vooral aan Vlaamse zijde werd de impact van deze nieuwe stroming steeds groter. Het hoeft geen betoog dat, hoewel er tegenstellingen bestonden tussen de opvattingen van de nieuwe generatie en die van de traditionele bourgeoisie, de doelstellingen en de belangen gemeenschappelijk waren. Een telg uit de traditionele bourgeoisie, Raymond Scheyven, kon dan ook gemakkelijk de opvattingen van de nieuwe technokraten bijtreden en verdedigen. Tussen Nédée en Scheyven kwam het zo tot een hartelijke samenwerking.

Fernand Nédée werd te Antwerpen geboren in 1930. Hij studeerde rechten, notariaat, wijsbegeerte en ekonomie in Leuven en Chicago. Na zijn studies was hij tot 1960 ekonomisch advizeur bij de Bank van Antwerpen. Dezelfde funktie oefende hij van '60 tot '64 uit in het kabinet van de elkaar opvolgende premiers Gaston Eyskens en Theo Lefèvre.

Zijn rol in het kabinet van Lefèvre was voor Maurits Naessens, de socialistische bankier van de Bank van Parijs en de Nederlanden (Paribas) in die mate opvallend dat hij Nédée overtuigde om direkteur te worden bij Paribas. Nédée bleef daar direkteur tot in 1971. Dat jaar stapte hij over naar de holding van Paribas, Cobe-pa. Tot '74 was hij er afgevaardigd-beheerder. In '74 keerde hij terug naar Paribas om er, in opvolging van Maurits Naessens voorzitter te worden. In '77 legde hij dezelfde weg af in omgekeerde richting: hij werd, in opvolging van baron Jean van Hout-te, voorzitter van Cobepa. Hij zou dat blijven tot aan zijn dood in augustus 1980. Op het einde van de jaren zeventig, was Fernand Nédée eveneens beheerder van onder andere Gevaert, Bell-ITT, BASF, Electrobel, GB-Inno-BM, Sabena, Intercom, Degussa en Electrafina.

Al deze mandaten maakten hem tot een spilfiguur in het Belgische en dan voornamelijk Vlaamse kapitalisme. In 1969 werd Nédée voorzitter van de kommissie van het Verbond van Kristelijke Werkgevers (VKW) 'VKW en het openbaar leven'. De kommissie had tot taak 'een konkrete doctrine over het staatsleven op te stellen die beantwoordt aan onze bekommernis van kristelijke leiders in het ekonomisch leven'.

Ook in de overkoepelende organizatie van de kristelijke werkgevers, UNIAPAC-België, speelde Nédée een eersterangsrol. Onder meer als vertegenwoordiger van VKW en UNIAPAC, werd Nédée lid van de groep 'Onderneming en Maatschappij'. Dat is een groep van een 19-tal bedrijfsleiders en bankiers die de rol van de onderneming en de ondernemingsleiders in het politiek en maatschappelijk leven bestudeert en regelmatig met manifesten voor de dag komt. De groep verenigt de top van het Belgische zakenleven. Leden zijn onder meer Daniel Janssen (groep Solvay en UCB), René Lamy (Société Générale), Raymond Pulinckx (Verbond van Belgische Ondernemingen), André Leysen (Agfa-Gevaert,VBO), Bob Stouthuyzen (Janssen Pharmaceutica en Vlaams Ekonomisch Verbond), Michel Vandestrick (F.N.) en Jacques de Staercke (Fabrimetal).

Een eerste manifest van de groep verscheen in 1977. Later, bij de vorming van de regering Martens V, nam de groep samen met het VKW en UNIAPAC het initiatief voor de 'Oproep tot alle burgers van het land'. In dit manifest wensten de ondertekenaars dat 'de onafhankelijkheid en de voorrang van de regering tegenover de politieke partijen en drukkingsgroepen zou worden hersteld om haar in staat te stellen haar taak effektief te vervul-len.'(3)

Fernand Nédée was eveneens lid van de Dinsdagavondgroep. Dat is een informele groep binnen de CVP die in Brussel in 1958 ontstond op initiatief van Jacques de Staercke, de latere afgevaardigd-beheerder en direkteur-generaal van Fabrimetal, de patroonsorganizatie in de metaalsektor. In het begin was de Dinsdagavondgroep een studie- en drukkingsgroep van voornamelijk vroegere Brabantse KSA-leiders zoals Rik Vermeire (sekretaris-generaal van UNIAPAC, de overkoepelende federatie, op wereldvlak, van katolieke patroonsorganizaties, en jarenlang nationaal sekretaris van de CVP, beheerder van Ibel - de 'Vlaamse' holding van Cobepa - en direkteur van Bekaert), Gaston Geens (minister en voorzitter van de Vlaamse Deelregering) en Ignace Lindemans (hoofd van de studiedienst van het ACV). Later sloten verschillende leiders uit de scoutsbeweging zich bij de Dinsdagavondgroep aan zoals Leo Tindemans (premier en minister van Buitenlandse Betrekkingen), Jos Chabert (minister van Openbare Werken) en Fernand Nédée. Nédée was trouwens van '60 tot '67 voorzitter van het Vlaams Verbond van Katholieke Scouts.

Men kan de Dinsdagavondgroep beschouwen als één van de informele groepen van jonge technokraten en intellektuelen van wie de belangrijkste figuur op het einde van de jaren '50 en in de beginjaren '60 Gaston Eyskens was. In de notulen van de feest-vergadering die bij het twintigjarig bestaan van de groep in 1978 gehouden werd, kan men van de hand van Jacques de Staercke volgende getuigenis lezen: 'In '58, toen we startten, waren degenen die nu tot de veteranen van de groep behoren, dertigjarigen die de Katholieke Aktie en het scoutisme ontgroeid waren. In onze diverse jeugdbewegingen en aan de universiteit hadden we de zin voor de gemeenschap ontdekt. We droegen in ons een diep verantwoordelijkheidsgevoel, namelijk dat wij de plicht hadden op één of andere manier bij te dragen tot de grondvesten van een maatschappij waarin de mens tot ontplooiing kan komen.'(4)

Naast dat alles speelde Nédée een rol op universitair vlak en in de dagbladwereld. In 1970 werd hij voorzitter van de Universitaire Fakulteiten Sint Ignatius in Antwerpen en een jaar later, en dit tot 1976, de eerste voorzitter van de Universitaire Instelling Antwerpen. In het begin van de jaren '70 werd Nédée lid van het direktiekomitee van de N.V. Tijd die het dagblad van het Vlaams Ekonomisch Verbond (VEV) De Financieel Ekonomische Tijd uitgeeft. Hij zetelde eveneens in de beheerraad van de N.V. De Vlijt, de uitgeefster van de Gazet van Antwerpen. Bij de reddingsoperatie van de krantengroep De Standaard, 'zette Nédée zich ten volle in om mensen en kapitalen mee te helpen mobiliseren rond hetgeen de Vlaamse Uitgeversmaatschappij zou worden', zo schreef De Standaard bij het overlijden van Nédée.(5) Fernand Nédée had toen al verschillende kiescampagnes van de CVP-PSC mee helpen financieren en dat was op dat vlak allerminst een onervaren man.

Toen de koning op 9 maart 1977 het parlement ontbond, restte er Raymond Scheyven maar iets meer dan een maand om de financiering van de kiescampagne rond te krijgen. Hij kontakteerde Fernand Nédée met het verzoek de vruchtbare samenwerking van '71 en '74 nog eens over te doen. Nédée antwoordde dat hij te zeer door beroepsbezigheden bezet was om die taak naar behoren te vervullen. Daarop vroeg de CVP-leiding August Cool adjunkt-schatbewaarder te worden. Vriend Gust stemde onmiddellijk toe.

Voor de gemeenteraadsverkiezingen van 11 oktober '70 en de parlementsverkiezingen van 7 november '71 en 10 maart '74, had Cool de financiering van de kiescampagnes van de ACW-kandi-daten nationaal gekoördineerd. De individuele ACW-kandida-ten konden vooral rekenen op financiële steun van het ACW zelf. Dat gebeurde voornamelijk via de drukkerijen van ACW/CVP zoals Sofadi in Brussel, Het Volk in Gent, Vooruitgang in Kuur-ne, Lux in Antwerpen. Het ACW raadde zijn kandidaten aan hun propagandamateriaal daar te laten drukken. Een deel van de daarmee verbonden kosten werden door het ACW betaald.

Raymond Scheyven zei Cool bij het begin van de verkiezingscampagne in '77, dat het de traditie was al het geld dat in Vlaanderen en Wallonië ingezameld werd, samen te brengen en het fifty-fifty te verdelen tussen de CVP en de PSC. Cool knikte dat hij het begrepen had maar achteraf bleek dat niet te best te vlotten. In 1977 inde Cool bij de firma Amelinckx 7 miljoen frank. Renaat Blijweert, de afgevaardigd-beheerder van Amelinckx had die som netjes opgedeeld: 3 miljoen frank voor de CVP, 2 miljoen voor het ACW en 2 miljoen voor Alfred Califice, de minister voor Ruimtelijke Ordening en Huisvesting. Cool vond het zonde die 7 miljoen frank in de gemeenschappelijke kas te storten. Het resultaat zou zijn dat de CVP daar maar 3,5 miljoen aan overhield. Cool begon hoe langer hoe meer onafhankelijk van Scheyven geld in te zamelen, wat deze laatste behoorlijk op de zenuwen werkte. Na de verkiezingen van '77 schreef Scheyven, op 28 juni 1977, deze brief aan August Cool (vertaald uit het Frans):

Het zou allemaal zo'n vaart niet lopen. De ruzie werd bijgelegd, het gemeenschappelijk financieel beheer van de CVP en de PSC bleef bestaan. Bij de volgende parlementsverkiezingen,deze van 17 december 1978, eiste Scheyven echter waarborgen. De CVP-PSC-leiding riep daarom op 8 november '78 een vergadering samen waarop aanwezig waren: de algemene politieke sekretarissen van CVP en PSC, Raf Chanterie en Gerard Deprez, de twee partijvoorzitters Wilfried Martens en baron Charles-Ferdinand Nothomb, de schatbewaarder Raymond Scheyven en diens ad-junkt August Cool.

Op deze vergadering werd beslist dat Scheyven nationaal schatbewaarder bleef en dat Cool zich diende te houden aan de

traditionele regels. Het sekretariaat van de partij zou een lijst opstellen van de ondernemingen die de CVP-PSC op nationaal vlak financieel steunden. Scheyven zou de ondernemingen die hun hoofdzetel in het franstalige landsgedeelte hadden voor zijn rekening nemen en Cool die in het nederlandstalige landsgedeelte. Er werd een rekening geopend bij de Bank Brussel Lambert (rekeningnummer: 310-0257953-19) die zowel door Cool als door Scheyven beheerd werd. Cool schikte zich hiernaar. Op 16 november '78 al, stortte hij op deze rekening een bedrag van 500.000 frank...

2. Hartelijke relaties met het zakenleven - Inhoud

De tijd is voorbij dat de halve regeringsploeg tegelijk minister is en beheerder van banken of industriële ondernemingen. Men is er wat voorzichtiger op geworden. Als een vertegenwoordiger van een bank of een industriële onderneming een hoge politieke post krijgt, gaat hij tegenwoordig 'met verlof. Zoals bijvoorbeeld de staatssekretaris voor Energie onder de regering Martens V, de liberaal Etienne Knoops. In het jaarverslag van de Bank Brussel Lambert van 1982 staat Knoops nog wel vermeld als lid van het filiaalkomitee van deze bank in Charleroi, maar achter zijn naam staat tussen haakjes 'en congé'.

Voor de leden van de Trilaterale Kommissie, een internationale drukkingsgroep van politici, industriëlen en bankiers heeft men een wat galantere oplossing gevonden. Als bij deze klub een lid een hoge politieke funktie krijgt, wordt hij tijdelijk op non-akti?f gezet en heet hij 'Former Member in Public Service'. Dat klinkt heel wat mooier dan 'en congé'. Belgische 'Former Mem-bers' van de Trilaterale Kommissie zijn Willy De Clercq en Mark Eyskens. Echte 'Members' zijn de ACV-voorzitter Jef Houthuys en de vroegere socialistische minister Henri Simonet die intussen zijn partij adieu toewuifde en anno '84 advizeur is bij de Société Générale.

De banden tussen het bedrijfsleven en de politieke wereld en in het bijzonder de CVP-wereld, zijn er na verloop van tijd niet losser op geworden. In 1972 vond je in de beheerraad van de Bank van Brussel twee vroegere CVP-ministers terug: Ludovic Moyersoen en Jan Piers. In diezelfde beheerraad zat ook Jan de Spot die tot 1969 lid van het nationaal bureau van de CVP geweest was. En als eerste ere-beheerder was er burggraaf Paul Van Zeeland, voordien premier en CVP-senator. Ter gelegenheid van haar honderdjarig bestaan gaf de bank in '72 een gedenkboek uit, geschreven door Etienne de la Vallée Poussin, in '45 lid van het nationaal komitee van de franstalige vleugel van de CVP, de PSC. Tien jaar later, anno '82, was André Dequae de voorzitter van de Bank Brussel Lambert. Dequae is van '50 tot '63 verschillende malen CVP-minister geweest. Jacques de Staercke, de stichter van de CVP-Dinsdagavondgroep, zetelde in '82 als beheerder van de Bank Brussel Lambert naast de vroegere CVP-minister Jan Piers en naast Elisabeth Le Hodey, voorzitter van de PSC-vrouwen. Een andere beheerder was Walter Van Gerven, kandidaat voor de CVP bij de Europese verkiezingen van juni 1979. In '82 werd Van Gerven voorzitter van de Bank-kommissie.

Niet alleen bij de Bank of de Groep Brussel Lambert vindt men toppolitici terug. Dat is ook zo bij de Société Générale en de Generale Bankmaatschappij. Ere-voorzitter van de raad van beheer van de Generale Bankmaatschappij is Albert Coppé, verschillende malen CVP-minister. Advizeur van de Société Générale en anno '84 nog steeds burgemeester van Hasselt is de vroegere CVP-minister Paul Meyers. Bij de holding, de Société Générale, zijn momenteel twee PSC-figuren aan een opgang bezig. Dat is vooreerst Guy de Wouters d'Oplinter die in '83 vanuit de multinationale oliemaatschappij Shell naar de Société Générale overkwam en een goede kans maakt de rechterhand van gouverneur René Lamy te worden. Daarnaast is er de vroegere PSC-minister José Desmarets. Hij kreeg in '82 al een beheerderspost aangeboden bij Sait Electronics, een onderneming gekontroleerd door de Société Générale en Cobepa. In mei '83 werd hij beheerder van Diamant Boart uit de groep van de Société Générale. Desmarets, afkomstig uit Halle, begon zijn carrière als beschermeling van August Cool. Hij was in de weer voor de Mouvement Ouvrier Chrétien (de franstalige tegenhanger van het ACW) en zetelde een tijdlang als direkteur van het MOC-dagblad La Cité.

Bij de relatief jonge holding Cobepa vindt men in '80 de vroegere adjunkt-schatbewaarder van de CVP, Fernand Nédée als voorzitter terug. Als ere-voorzitter was er toen baron Jean van Houtte, de vroegere CVP-premier. Erik Swaelen, de broer van de CVP-voorzitter Frank Swaelen, was tot 1978 sekretaris van het direktiekomitee van Paribas, de bank van Cobepa. En in de Vlaamse dochterholding van Cobepa, Ibel, zetelde Rik Vermeire, jarenlang de nationale sekretaris van de CVP.

Bij de groep van de Kredietbank was er, voor hij naar de Bank Brussel Lambert overstapte, André Dequae die als voorzitter van de holding Almanij zetelde. Voorzitter en nadien ere-voorzitter van de Kredietbank is Gaston Eyskens, verschillende malen CVP-premier. Zijn zoon, Mark Eyskens, minister van Ekonomische Zaken onder de regering Martens V en voordien eveneens CVP-premier, was tot 1978 lid van het ekonomisch en sociaal komitee van de Kredietbank.

Schatbewaarder Raymond Scheyven kon, bij zijn inzamelingen, op dit soort relaties terugvallen. Scheyven had ter afsluiting van een kiescampagne de gewoonte een lunch te organizeren. Daarop werd de top van de partij en het zakenleven uitgenodigd. Zo'n etentje was ook erg nuttig om de financiers van de partij een gemeend en hartelijk dankwoord te zeggen.

Op 28 juni 1974 schreef Raymond Scheyven aan zijn adjunkt Fernand Nédée een brief waarin hij hem uitnodigde voor een lunch op 16 juli '74. In vertaling gaat de brief als volgt:

Enkele weken later, op 16 juli 1974, kwamen de genodigden van Scheyven in de Brusselse Froissartstraat nummer 141 samen. Raymond Scheyven zat aan het hoofd van de tafel. Links en rechts van hem namen plaats:

Leo Tindemans: eerste minister van de pas gevormde regering Tindemans-De Clercq;

André Oleffe: minister van Ekonomische Zaken in het nieuwe kabinet. Samen met Alfred Califice was Oleffe de vertegenwoordiger van de franstalige ACW-vleugel in de regering; Gaston Geens: staatssekretaris voor Begroting en Wetenschapsbeleid. Geens was voordien direkteur geweest van het CVP-PSC-studiecentrum CEPESS dat een belangrijk kanaal is waarlangs de financiering van de CVP-PSC gebeurt. Later werd Gaston Geens de voorzitter van de Vlaamse deelregering;

Fernand Nédée: adjunkt nationaal-schatbewaarder. Nédée was op dat ogenblik afgevaardigd-beheerder van de holding Cobepa; Jacques Godeaux: voorzitter van de Bankkommissie. Tegelijk voorzitter van de Belgische Vereniging van Banken. Van '58 tot '60 was Godeaux direkteur bij de Bank Lambert. Later, in '78, werd hij voorzitter van de Nationale Delcrederedienst en op 1 maart 1982 volgde hij Cecil De Strycker op als gouverneur van de Nationale Bank;

André Dubuisson: direkteur van de Société Générale. Voorzitter van Brugeoise et Nivelles (waar Scheyven later beheerder van werd) en van ACEC, FN-Herstal, Mercantile Marine Engineering en SABCA. Eveneens ondervoorzitter van Sofina en beheerder van Traction et d'Electricité (het latere Tractionel), Sibeka, Cockerill, Arbed, Maritime Beige, Laura en Vereeniging, Fokker;

René Lamy: direkteur van de Société Générale. Later werd La-my gouverneur van de Société Générale. In '74 was hij ook nog voorzitter van de Immobiliën Vennootschap van België (waar Scheyven nadien beheerder van werd), Sibeka en Union Miniere. Tegelijk afgevaardigd-beheerder van Carbochimique, Gen-star, ACEC, PRB, Glaverbel-Mécaniver en de Generale Bank-maatschappij;

Baron Léon Lambert: voorzitter van de Brussel-Lambert Maatschappij en van het Fonds de Prévoyance et de Retraite (waar Scheyven op dat ogenblik beheerder van was). Ook nog voorzitter van Electrobel en beheerder van Electrogaz, de Bank van Brussel, Auxiliaire International de Chemins de Fer, Petrofina en de warenhuisgroep GB-Inno-BM; Luc Wauters: voorzitter van de Kredietbank; Jules Desclée de Maredsous: ondervoorzitter en afgevaardigd-beheerder van de Bank van Brussel, voorzitter van Participations et de Gestion, beheerder van Electrobel, Brussel-Lambert Maatschappij, Union Zaïroise de Banques en van Fonds Fiducem; Raymond Pulinckx: afgevaardigd-beheerder van het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO), regent van de Nationale Bank van België en beheerder van de holding Sofina; Jacques de Staercke: afgevaardigd-beheerder van Fabrimetal, de patroonsorganizatie in de metaalsektor. Beheerder van de Nationale Maatschappij voor Krediet aan de Nijverheid. Kommissaris bij Sofina. Later werd de Staercke beheerder van de Bank Brussel Lambert; Wilfried Marlens: in '74 CVP-partijvoorzitter en later premier; Charles-Ferdinand Nothomb: in '74 PSC-partijvoorzitter en later vice-premier.

Dit bescheiden etentje werd georganizeerd door Raymond Scheyven, de man die voor de CVP het geld was gaan ophalen bij bankiers en industriëlen. Deze laatsten hadden miljoenen neergeteld voor de campagne 'Tiende maart - Tindemans'. Met hun centen werd Leo Tindemans in de publieke opinie vooruitge-duwd tot in de zetel van eerste minister. Een intieme lunch bood de geldschieters een goede gelegenheid om 'hun' man nog even op het hart te drukken wat zij nu precies van hem verlangden.

Hoe luidde die briljante kiesslogan ook weer? 'Met deze man wordt het anders!' De lunch, aangeboden aan Lamy en Lambert van de holdings en aan Godeaux en Desclée de Maredsous van de banken, maakte direkt duidelijk hoezeer alles, ook met deze man, bij het oude zou blijven.

Een stemmig diner, na de verkiezingsoverwinning, waar de geldschieters en hun politieke loopjongens aan tafel zitten, onderstreept wie er eigenlijk het bevel voert binnen de CVP. Het is echter belangrijk op te merken dat de CVP, als partij van het 'algemeen belang', een permanente ontmoetingsplaats is waar bankiers en industriëlen hun opvattingen overbruggen, niet alleen naar regeringsleiders, hoge staatsambtenaren en hogere officieren van leger en rijkswacht, maar ook en vooral naar leiders van de kristelijke arbeidersbeweging.

Eén van de meest onthutsende bijeenkomsten was het 'intieme (weeral!) samenzijn' dat op zaterdag 3 oktober 1981, één maand voor de parlementsverkiezingen van 8 november, op een Flan-dria-boot plaats vond. Het initiatief ging uit van de tachtigjarige Paul-Willem Segers, gewezen ACW-voorzitter. Segers bracht een tachtigtal personaliteiten gedurende vijf uur, varend op de Schelde, bijeen. Het gehele gebeuren op de boot was zorgvuldig onttrokken aan het oog van de ACW-leden en ACW-vrij gesteltien. En daar was alle reden toe. Het was geraadzaam dat de ACV-arbeiders onwetend bleven over een 'vriendschappelijke samenkomst' van ACW- en ACV-leiders en van bankiers, grote industriëlen en... generaals.

P. W. Segers schreef in zijn uitnodigingsbrief:

'Het ware gelukkig indien het komende jaar kon verzorgd worden als een jaar van kontakten en toenadering door allen die willen een eigen, gepaste bijdrage leveren voor de oplossing van de zware moeilijkheden waarvoor ons land is geplaatst. Deze bekommernis bracht er ons toe om een vriendschappelijke, - niet-officiële -, samenkomst te voorzien, waarbij leiders van onze Christelijke Arbeidersorganisaties de gelegenheid geboden wordt om vooraanstaanden uit andere middens in een meer intiem samenzijn te ontmoeten. Met dit doel worden uitgenodigd: leden van de Regering, vooraanstaanden uit het openbaar leven, uit de universitaire en uit de zakenwereld, Vlamingen en ook franssprekende vrienden, dus een groep mensen van goede wil, niet gekozen met eerbiediging van hiërarchische regels maar ingevolge persoonlijke relaties, waardering en sympathie...'

De volledige lijst van de genodigden die bijna allen present verklaarden, ziet er als volgt uit:

Tafelvoorzitter: Paul-Willem Segers, gastheer, minister van staat, gewezen CVP- en ACW-voorzitter. Ere-voorzitter van de BAC, de spaarkas van het ACW. Aanzittenden:

August De Schryver: minister van staat, gewezen voorzitter van de CVP-PSC, voorzitter van de raad van beheer van Scheerders Van Kerckhove in Sint-Niklaas.

Mark Eyskens: op dat ogenblik eerste minister. Gewezen beheerder van AEG-Telefunken, UCB en de verzekeringsmaatschappijen De Vaderlandsche, De Nieuwe Vaderlandsche en Royale Beige. Gewezen lid van het sociaal en ekonomisch komitee van de Kredietbank. Former Member in Public Service van de Trilaterale Kommissie.

Jef Houthuys: voorzitter van het ACV, lid van de Trilaterale Kommissie, regent van de Nationale Bank van België.

Raf Hulpiau: gewezen minister, gewezen voorzitter van het ACW.

Edward Leemans: minister van staat, senaatsvoorzitter. Leo Tindemans: op dat ogenblik voorzitter van de CVP, gewezen eerste minister.

Robert Vandeputte: op dat ogenblik minister van Financiën. Beheerder van Coppée-Rust, Bayer, General Biscuits, V.U.M.. Kommissaris bij Agfa-Gevaert. Ere-gouverneur van de Nationale Bank van België.

Tafelvoorzitter: Baron Gaston Eyskens: minister van staat, gewezen eerste minister. Gewezen arrondissementeel voorzitter van het ACW in Leuven. Ere-voorzitter van de Kredietbank. Gewezen voorzitter van de raad van beheer van de Kredietbank. Gewezen revisor van de Antwerpse Diamantbank. Aanzittenden:

August Cool: minister van staat, gewezen AC V-voorzitter, adjunkt-schatbewaarder van de CVP.

Monseigneur Daelemans: sekretaris-generaal van het katoliek onderwijs.

Wilfried Martens: voordien en later eerste minister. Gewezen CVP-voorzitter.

Jos Mertens de Wilmars: voorzitter van het hooggerechtshof in Luxemburg. Buitengewoon hoogleraar aan de Katholieke Universiteit Leuven.

P.Noterdaeme: ambassadeur, permanent vertegenwoordiger van België bij de Europese Gemeenschap.

Hubert Segers: zoon van de gastheer, advokaat, ex-stafhouder.

Baron Jean van Houtte: ministervan staat, gewezen eerste minister, gewezen voorzitter van de holding Cobepa, gewezen beheerder van Electrobel, UCO, Westinghouse-Belgium en Vibem.

Tafelvoorzitter: Willy D'Havé: voorzitter van het ACW, voorzitter van de Nationale Maatschappij voor de Huisvesting. Aanzittenden:

Karel Blanckaert: voorzitter van CVP-fraktie in de Kamer.

Albert Dekens: adjunkt-kabinetschef, kommissaris bij Sabena.

Jos De Saeger: minister van staat, gewezen minister van Openbare Werken en Volksgezondheid, gewezen CVP-voorzitter, op dat ogenblik voorzitter van Caritas Catholica.

Jos Posson: schepen van Openbare Werken van de stad Antwerpen.

Lucien Stragier: sekretaris-generaal van LBC, de bediendencen-trale van het ACV.

Baron Frans Vanden Bergh: gewezen voorzitter van het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO), gewezen lid van het industrieel komitee van de Kredietbank, voorzitter van GTE-ATEA, beheerder van CBR, Tabacofina, Janssen Pharmaceutica en Royale Beige. Beheerder van het Vlaams Ekonomisch Verbond (VEV).

Valeer Van Rompuy: voorzitter van de Aan- en Verkoopvennootschap van de Belgische Boerenbond, beheerder van de Kredietbank.

Tafelvoorzitter: Hubert Detremmerie: voorzitter van het direk-tiekomitee van de BAC, schatbewaarder van het ACW, beheerder van de Nationale Maatschappij voor Krediet aan de Nijverheid, regent van de Nationale Bank van België. Aanzittenden:

Luc Aerts: direkteur-generaal van de ASLK, regent van de Nationale Bank van België.

Pierre-Edouard Berger: schoonzoon van de gastheer, bedrijfsrevisor.

Marcel D'Haeze: vice-gouverneur van de Nationale Bank van België, gewezen direkteur-generaal van de schatkist, gewezen beheerder van het studiecentrum voor kernenergie in Mol en van de Compagnie de Grands Lacs (uit de groep Empain-Schneider).

André Leysen: voorzitter van Agfa-Gevaert, beheerder van Ahlers, MIA, de Vlaamse Uitgeversmaatschappij (VUM) en regent van de Nationale Bank van België. Beheerder van Cobepa. Anno '84 voorzitter van het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO).

Carlos Van Rafelghem: voorzitter van Sabena, beheerder van MBLE, Sobelair en Transair International. Herman

Van Rompuy: voorzitter van het CVP-PSC-studiecen-trum CEPESS.

André Vlerick: voorzitter van de raad van beheer van de Kredietbank, voorzitter van de raad van beheer van Philips, beheerder van het Vlaams Ekonomisch Verbond (VEV), beheerder van Degussa-Antwerpen, BASF, Investco, Tabacofina, Tessenderlo-Chemie. Voorzitter-stichter van Protea, de pro-Zuid-Afrika lobby in België. Gewezen minister van Financiën.

Tafelvoorzitter: Pierre Harmel: gewezen eerste minister, minister van staat. Aanzittenden:

Fernand Beaurir: luitenant-generaal en korpskommandant van de rijkswacht.

Guy Cambier: lid van het direktiekomitee van de BAC, gewezenbeheerder van Vibem, de investeringsmaatschappij gekontroleerd door Cobepa.

Mare Defossez: se kretaris-generaal van het ministerie van Financiën, regeringskommissaris bij de Nationale Investeringsmaatschappij en de Nationale Maatschappij voor Krediet aan de Nijverheid.

Jean Hallet: voorzitter van de raad van beheer van de RTBF, sekretaris-generaal van de kristelijke mutualiteiten, vice-voorzitter van de UCL, lid van de raad van beheer van de ASLK.

Denis Ponlot: direkteur-generaal van het Beroepskrediet, ondervoorzitter van de Nationale Investeringsmaatschappij.

Ridder Albert Thys: voorzitter van Electrobel, Fabricom, Intercom, SEMO en Sobemap. Afgevaardigd-beheerder van Distrigas. Beheerder van de Brussel-Lambert Maatschappij, de Groep Brussel-Lambert, de bouwmaatschappij CFE, de verzekeringsmaatschappij Urbaine UAP en van Ebes, Tractionel en Unerg.

Tafelvoorzitter: André Devogel: sekretaris-generaal van het Landelijk Verbond der Kristelijke Koöperatieven. Voorzitter van De Volksverzekering. Regent van de Nationale Bank van België.

Aanzittenden:

Paul Callebaut: gewezen voorzitter van de Nationale Maatschappij voor Krediet aan de Nijverheid, beheerder van de Nationale Investeringsmaatschappij.

Kamiel De Witte: direkteur-generaal van De Volksverzekering.

Karel Dierickx: voorzitter van de Nationale Maatschappij voor Krediet aan de Nijverheid.

Bob Gijs: voorzitter van de CVP-fraktie in de Senaat. Kamiel Konings: lid van het direktiekomitee van de BAC.

Bob Laenen: direkteur van de Welvaart-winkels. Leo

Pauwels: hoofdredakteur van het ACW-weekblad De Volksmacht.

Tafelvoorzitter: Jos Chabert: op dat ogenblik minister van Openbare Werken. Aanzittenden:

Philippe Caeymaex : beheerder, direkteur en lid van het uitvoerend komitee van de baggermaatschappij Dredging International. Beheerder en lid van het uitvoerend komitee van Bitumar. Beheerder van Apra. Nationaal voorzitter van de Vereniging der Belgische Aannemers en van Burgerljke Bouwkunde. Ondervoorzitter van de Nationale Confederatie van het bouwbedrijf. Gewezen voorzitter van de Federatie der Baggerwerken. Beheerder van de Syndikale Kamer der Bouwnijverheid van Antwerpen. De intussen overleden Philippe Caeymaex was de kontaktpersoon tussen Dredging International en August Cool, adjunkt-schatbewaarder van de CVP.

Jan Huygebaert: schepen van de Haven van de stad Antwerpen. Beheerder van Bell Telephone en van Distrigas.

Frans Janssens: nationaal-sekretaris van het ACW.

Eugène Van Dyck: voorzitter afgevaardigd-beheerder van Bell Telephone. Voorzitter van de patroonsorganizatie Fabrimetal.

Bob Vanes: voorzitter van de Bank van Parijs en de Nederlanden (Paribas). Vic Van Rompuy: professor universiteit Leuven.

Tafelvoorzitter: Gaston Geens: minister en voorzitter van de Vlaamse Deelregering. Tot 1978 advizeur bij de Kredietbank. Aanzittenden:

Geerard Bekaert: professor aan de universiteiten van Gent en Antwerpen.

Louis Bruyns (pater): rektor van de Universitaire fakulteiten Sint Ignatius.

Mevr. Degroodt: sekretaris van de pers- en informatiedienst van de bisschoppenkonferentie.

Kar el Tavernier: vice-rektor van de Leuvense universiteit.

Lode van Hove: regeringskommissaris bij de Universitaire Instelling Antwerpen.

Paul Van Remoortere: voorzitter van de raad van beheer van de Universitaire Instelling Antwerpen.

Tafelvoorzitter: Frank Swaelen: op dat ogenblik minister van Defensie. Later CVP-voorzitter. Aanzittenden:

Bob Beernaert: luitenant-generaal en inspekteur-generaal van de rijkswacht.

Pierre Cremer: generaal-majoor, kommandant van de krijgsschool in Brussel en kommandant van het Hoger Instituut voor de Studie van defensieproblemen.

Antoine Herbosch: konsul-generaal van Monaco. Ere-censor van de Nationale Bank van België. Ere-rechter bij de rechtbank van Koophandel in Antwerpen.

Rik Kuylen: gekoöpteerd CVP-senator. Gewezen nationaal sekretaris van het ACV. Ondervoorzitter van het ACW.

Ludovic Moyersoen: gewezen minister. Mede-stichter van de CVP-PSC. Gewezen beheerder van de Bank van Brussel. Later ere-beheerder van de Bank Brussel Lambert.

Jef Segers: luitenant-generaal, bevelhebber van de binnenlandse strijdkrachten. Zoon van de gastheer.

Baron J. Vandermeulen: ere-ambassadeur.

Tafelvoorzitter: Rika De Backer-Van Ocken: op dat ogenblik staatssekretaris voor Nederlandse Kuituur. CVP-senator. Aanzittenden:

Jean-Luc Dehaene: toen kabinetschef. Later minister Sociale Voorzorg en Hervorming van de Instellingen.

Gilbert Hertecant: gewezen adjunkt-kabinetschef van P.W. Segers. Voorzitter van de Hoge Raad voor het buitengewoon onderwijs.

Leo Marynissen: editorialist en hoofd van de politieke redaktie van het dagblad Het Volk.

Dirk Sauer: adjunkt-sekretaris-generaal van de kristelijke mutualiteiten. Later kabinetschef van Dehaene. Rik

Smits: arrondissementssekretaris van het ACW-Antwerpen.

Pol Vandenbussche: administrateur-generaal van de BRT.

Deze lijst vormt één van de bikkelharde argumenten die kunnen worden aangebracht om het nefaste karakter te bewijzen van de banden die het ACW nog steeds gevangen houden in de CVP-politiek. Als P.W. Segers een opsomming maakt van zijn vrienden die hij op 'een meer intiem samenzijn' wil vergasten, dan komen automatisch de namen op papier van al de 'grootsten' die hij dagelijks in de hoogste regionen van de CVP ontmoet. Men zou het zich natuurlijk ook anders kunnen inbeelden. Als Segers tachtig mensen wil bijeenbrengen om te beraadslagen over 'de oplossing van de zware moeilijkheden waarvoor ons land geplaatst is', zou hij kunnen denken aan al die arbeiders, bedienden en vrijgestelden die de hardste inspanningen leveren om het ACW en het ACV sterk te maken. Die ACV-delegees die tijdens stakingsakties het vertrouwen van hun mede-arbeiders wonnen; die ACV-militanten en delegees die op straat gezet werden omdat ze zich niet slaafs gedroegen tegenover hun baas; die ACV-vrijgestelden die voor het gerecht gedaagd werden omdat ze hun arbeiders verdedigd hebben... Maar nee, binnen de CVP worden de ACW-leiders eraan gewoon gemaakt precies de andere kant op te kijken! En zo moest men het dan beleven dat het intieme samenzijn de ACW-leiders in gezelschap bracht van die rijkswachtgeneraals die verantwoordelijk zijn voor de fichering van alle syndikalisten in België, in gezelschap van die legergeneraals die de Belgische militairen oefeningen doen uitvoeren voor het gewapend optreden tegen werklozen en stakende arbeiders, in gezelschap van die beheerders van grote ondernemingen die jacht maken op aktieve syndikalisten.

Het past hier even hulde te brengen aan het diepgaande inzicht in de loop der dingen, waarvan de editorialist van Het Volk Leo Marynissen, zo vaak blijk geeft. Hij behoorde tot de selekte groep genodigden op de Flandria-boottocht, waar hij zijn ogen de kost gaf. Na aandachtige observatie van het gebeuren, schreef hij in Het Volk van 5 oktober 1981: 'Het ging om een informele bijeenkomst van vrienden en sympathisanten van de Kristelijke Arbeidersbeweging die reeds voor de val van de regering was gepland'.

André Leysen van Agfa-Gevaert, Cobepa en het VBO en An-dré Vlerick van BASF, Philips en de Kredietbank, kunnen allicht onder de 'vrienden' geteld worden terwijl Beauriren Beernaert, de bescheiden baasjes van de rijkswacht, eerder als 'sympathisanten' dienen beschouwd te worden.

De kanalen van de financiering - Inhoud

Raymond Scheyven en zijn adjunkt hadden verschillende kanalen waarlangs steun verzameld werd. De eerste manier was de meest eenvoudige: bedrijfsleiders die bij Scheyven op bezoek kwamen of die Scheyven zelf met een bezoek vereerde, overhandigden kontant geld of een cheque. Dat is ook één van de procédé's die Scheyven volgde tegenover de kerkelijke leiders of religieuze gemeenschappen. Zo schrijft Raymond Scheyven op 15 februari 1974 in een brief aan zijn adjunkt Fernand Nédée:'... in de namiddag ga ik naar Brugge waar ik in audiëntie zal ontvangen worden door bisschop De Smedt die, zo zegt men mij, bereid zou zijn deze keer 1 miljoen frank te geven tegenover de 500.000 frank van bij de vorige verkiezingen. Op dit ogenblik ontvang ik een cheque van 100.000 frank van de Soeurs de la Charité...'

Daarnaast konden bedrijfsleiders geld storten op een zichtrekening bij de Kredietbank of bij de Bank Brussel Lambert. Bij deze laatste bank had Scheyven zelfs twee rekeningen openstaan onder de nummers 310-1012908-23 en 310-0257953-19. Het is natuurlijk niet mogelijk de sommen die op deze manier door bedrijfsleiders aan de CVP-PSC gegeven werden, terug te vinden in de boekhouding van de betreffende ondernemingen. Een minitieus onderzoek van de jaarverslagen van deze ondernemingen leverde geen enkel resultaat op. Nergens is in hun balans een post 'stortingen aan politieke partijen' terug te vinden.

Een ander belangrijk kanaal waarlangs steun ingezameld werd is het CVP-PSC-studiecentrum CEPESS. Zo nemen bedrijven bijvoorbeeld een wat genoemd wordt 'abonnement' op CEPESS. De prijs van zo'n abonnement ligt niet vast maar hangt af van de bijdrage die het bedrijf via CEPESS aan de partij wil geven. Die prijzen schommelen tussen de 25.000 frank en de 125.000 frank per jaar. Zo schrijft de adjunkt-schatbewaarder van de CVP, Fernand Nédée op 28 februari 1974 aan de toenmalige direkteur van CEPESS Gaston Geens:

In verkiezingstijd neemt het aantal abonnementen van ondernemingen plots zeer snel toe. Bij wijze van voorbeeld is er de brief die Raymond Scheyven op 27 november 1978 aan de toenmalige CVP-voorzitter Wilfried Martens schreef. De brief gaat over de steun die Paul Hatry, afgevaardigd-beheerder van de Belgische Petroleumfederatie toezegde. In de marge zij hier opgemerkt dat Hatry niet tot de CVP-PSC-stal behoort. Hij zal later, in mei 1981 liberaal minister van Financiën worden in de regering Martens III. De brief luidt (vertaald uit het Frans):

Het kan zijn dat CEPESS in de maanden volgend op deze brief effektief een studie verricht heeft 'over energie' zoals Scheyven schrijft. Maar wanneer is zo'n studie 125.000 frank waard? Welke normen worden daarvoor gehanteerd en is het niet vreemd dat de opdrachtgever, in dit geval de Belgische Petroleumfederatie, zonder in kontakt te zijn geweest met degene die de opdracht zal uitvoeren, in casu CEPESS, lukraak een prijs bepaalt? Zou men daaruit kunnen afleiden dat dergelijke studies pro forma verricht worden en dat het uiteindelijk erom gaat financiële steun te verlenen aan de CVP-PSC met de aan dit procédé gebonden fiskale voordelen voor de ondernemingen of de patroonsorganizaties?

In dat kader is de brief van Robert Houben, direkteur van CEPESS, aan Renaat Blijweert, de afgevaardigd-beheerder direkteur-generaal van het bouwbedrijf Amelinckx, veelzeggend. De brief, gedateerd 17 maart 1976, is hierbij integraal afgedrukt. Van belang is vooral de laatste passage van de brief waarin Houben duidelijk maakt dat hij graag zou hebben dat Blijweert 'de studie' betaalt. Mocht Blijweert dat niet willen doen, dan moet hij Houben verwittigen zodat deze laatste de BTW kan rekupereren. Dat is een hoogst eigenaardige manier van zaken-doen. Als de studie werkelijk verricht is, als CEPESS werkelijk recht heeft op bijna een half miljoen frank vergoeding voor het werk dat gepresteerd werd, waarom laat Houben het dan aan de goede wil van Blijweert over om de faktuur al dan niet te betalen? Is het niet eerder waarschijnlijk dat CEPESS hoegenaamd géén studie verricht heeft en dat dit procédé enkel gebruikt wordt om geld binnen te rijven voor de CVP?

Op het blad klikken voor een vergroting

Daarnaast werd naar hartelust gebruik gemaakt van het systeem van valse fakturen. Het mekanisme werkt als volgt: CVP-kandidaten die naar de gunst van de kiezer dongen, lieten hun propagandamateriaal bij voorkeur drukken bij Sofadi, Lux of andere CVP-bevriende drukkerijen. Deze drukkerijen maakten fakturen op, niet op naam van de CVP-kandidaten die het propagandamateriaal besteld hadden maar op naam van de bouwonderneming Amelinckx. Omdat in verkiezingsperiodes de drukkerijen en de uitgeverijen van de CVP het werk niet gedaan kregen, zochten de kandidaten drukkerijen in hun streek op en lieten daar hun folders drukken. Aan die drukkerijen vroegen ze fak-tuur op te stellen niet op hun naam maar op naam van ondernemingen als bijvoorbeeld Amelinckx.

Zo komt het dat Amelinckx tussen 27 februari '74 en 2 april '74 niet minder dan 9 dergelijke fakturen in de bus kreeg. Alle betreffende fakturen dragen de verantwoording 'rekening voor administratieve papieren' of 'publiciteitsfolders' of 'reclamecampagne'.. . Het lijstje van deze 9 fakturen is (de BTW-voet is 6% of 18%, naargelang het gaat om 'folders' of 'advertenties'): (zie tabel op volgende bladzijde).

De belangrijkste faktuur uit dit lijstje is deze van de drukkerij Het Volk van 22 maart '74. Die faktuur is hierbij afgedrukt. Het Volk geeft als verantwoording voor de faktuur: 'Reclamecampagne 'appartementen' tijdens de maanden januari en februari, volgens overeenkomst.' In werkelijkheid is het de faktuur voor verkiezingsdrukwerken voor mensen als Wilfried Martens, Da-niel Coens, Marcel Vandewiele, Edward Leemans, Jan Verroken, Marcel Van der Aa, Omer De Mey... Het Volk is zo vriendelijk geweest een overzicht van deze verkiezingsdrukwerken op papier te zetten. Dat dokument is hier eveneens afgedrukt.

Het totaal van het lijstje van 9 fakturen is 1.615.903 frank, 165.629 frank BTW inbegrepen. De firma Amelinckx kon door dit mekanisme een deel van het geld dat zij aan de CVP-kiescampagne besteedde, via de BTW rekupereren. August Cool had het sommetje van 165.629 frank ook gemaakt en vervolgens Renaat Blijweert, de afgevaardigd-beheerder van Amelinckx gevraagd de BTW te storten op rekening 799-5500392-09 van de BAC op naam van 'Cool en Cie, Wetstraat 135 in Brussel'. Zo kwam ten slotte ook de BTW in de verkiezingskas terecht!

Op de tabel klikken voor een vergroting

Dit mekanisme werd ook door Raymond Scheyven gebruikt. Hij liet eveneens fiktieve fakturen opmaken. In een brief van Alice Hellemans, administratief direkteur van de PSC, aan Raymond Scheyven staat vermeld dat dergelijke fiktieve fakturen tijdens de verkiezingscampagne van 1978 opliepen tot 2.342.395 frank. De brief is gedateerd 5 januari 1979. Daaruit een passage:

Banken en holdings, de belangrijkste financiers van CVP en PSC - Inhoud

In juli 1974 stelde de nauwgezette Raymond Scheyven de balans op van de financies die hij tussen '71 en '74 beheerde. Laten wij daar een indiskreet oogje op werpen:

- In de loop van de kiescampagne van 1971 werd een bedrag rondgehaald van 31.481.000 frank
- Na financiering van deze kiescampagne bleef er in kas: 12.011.577 frank

- In de loop van de kiescampagne van 1974 werd een bedrag rondgehaald van 23.771.000 frank
- De uitgaven voor de kiescampagne bedroegen 18.389.155 frank
- Voor de eerste helft van 1974 werd er door hetACW, de Boerenbond en de kristelijke patroons slechts overgemaakt 100.000 frank
- De overdrachten van de schatbewaarder in de eerste helft van 1974 liepen op tot -4.190.200 frank

- In kas op 31 december 1973: 8.402.143 frank
- Saldo van de kiescampagne: 5.381.845 frank
- verschil tussen inkomsten en overdrachten-4.090.200 frank:
- In kas op 30 juni 1974: 9.693.788 f rank

Uit dit overzicht blijkt dat de steun die bij de verkiezingen opgehaald wordt, ook moet dienen om de werking van de partij nadien gedeeltelijk te financieren. Zo hoort bijvoorbeeld de betaling van de CVP-voorzitter thuis onder wat Raymond Scheyven hier noemt 'het konfidentieel budget'.

De banken en de holdings nemen het leeuwenaandeel van de inkomsten tijdens verkiezingsperiodes voor hun rekening.

Kiescampagnes zijn erg drukke periodes voor een schatbewaarder. Scheyven schakelde daarom een aantal tussenpersonen in. De eerste tussenpersoon was uiteraard zijn Vlaamse adjunkt. Daarnaast kon Scheyven rekenen op de schatbewaarder van het ACW, Hubert Detremmerie. Detremmerie belastte zich gewoonlijk met de steun die vanuit de spaarkassen moest komen. Hij sprak de leiders aan van An-Hyp en Ippa. Gaston Geens

zorgde voor de financiële steun vanuit de Katolieke Universiteit van Leuven. Charlie De Pauw, de big boss van de Brusselse bouwwereld sprong Scheyven bij om steun los te krijgen van bouwmaatschappijen. Om de staalbaron en miljardair Albert Frère te benaderen, had Scheyven twee kontaktpersonen. De eerste, in 1974, was Maurice Orban. Orban was voordien minister geweest. In de beginjaren '70 was hij lid van de fascistische Ligue Internationale de la Liberté. In '77 overleed Maurice Orban. Scheyven zette daarop een tweede tussenpersoon in om Albert Frère tot fikse steun aan te zetten. Dat was graaf Yves du Monceau de Bergendal, burgemeester in Ottignies en PSC-senator. De graaf was in die periode beheerder van onder meer Cobepa waar ook Albert Frère beheerder van was en nog steeds is. De heren kennen elkaar dus.

Ondanks het delegeren van vele taken, moest Scheyven zelf toch het meeste werk verzetten. Om de lezer een beeld te geven van de manier waarop Scheyven tewerk ging, is hierbij een drie bladzijden lange brief afgedrukt. Scheyven richtte deze brief op 15 februari 1974 aan zijn adjunkt Fernand Nédée. In vertaling luidt de brief als volgt:

1040 Brussel, 15 februari 1974
Froissartstraat 141

PERSOONLIJK

Beste Heer,

In bijlage kan u de lijst vinden van de verschillende textielfirma's die door mijnheer Reynaert, direkteur-generaal van Febeltex(pa-troonsorganizatie in de textielsektor, de auteurs)w opgesteld met vermelding van de voornaamste bedrijfsleiders waar wij naar moeten schrijven.

Het overgrote deel van deze ondernemingen is in Vlaanderen gevestigd. Dat is de reden waarom deze brief beter in het Nederlands zou opgesteld worden op briefpapier van de Senaat. Ik zou u daarom willen vragen mij van dienst te zijn door de tekst die ik u gisterenmorgen gaf te laten vertalen en de vernoemde brieven te laten typen en mij ter ondertekening voor te leggen.

U zal merken dat ik in deze lijst de enkele ondernemingen weggelaten heb die zich in het franstalige landsgedeelte bevinden en aan wie ik, van mijn kant, dezelfde briefin het Frans zal richten.

Hierbij eveneens het noodzakelijke briefpapier en de briefomslagen.

Ik heb u gevraagd tussen te komen bij de onderneming Atlas Copco omdat de direkteur-generaal de heer Yvan Ackermans is, tel. 03/87.68.70. Toen ik hem aan de lijn had, verklaarde hij geen Frans te spreken en er de voorkeur aan te geven zich in het Nederlands of in het Engels uit te drukken. Daar mijn talenkennis nogal beperkt is, had ik schrik de konversatie verder te zetten en niet voldoende welsprekend te zijn in één van die twee talen.

Sinds gisterenmorgen heb ik goed nieuws:

- A.G. vraagt fakturen voor een bedrag van 150.000 frank.
- Hetzelfde voor de Cimenteries d'Obourg voor 25.000 frank.
- Ik heb een telefoontje gekregen van de heer Faudel van de Cdbleries de Charleroi die akkoord is voor een bedrag van 100.000 frank.
- Ik ben uitgenodigd een bezoek te brengen aan de Union Chimi-que om er mijn neef, baron C. E. Janssen te ontmoeten die ik aangesproken heb en die me vorige keer 150.000 frank overgemaakt heeft.
- In de namiddag zal ik naar Brugge gaan waar ik door monseigneur De Smedt in audiëntie zal ontvangen worden. Hij zou, zo zegt men mij, bereid zijn deze keer 1 miljoen frank te geven tegenover de 500.000 frank van bij de vorige verkiezingen.
- Ik ontvang net een cheque van 100.000 frank van de Soeurs de la Charité.

Ik heb daarentegen ook slecht nieuws, heel slecht nieuws:

- de firma Delens beperkt zijn bijdrage tot 300.000 frank tegen één miljoen de vorige keer.
- de electriciens die me bij de vorige verkiezingen 2,5 miljoen frank gegeven hebben en die me beloofd hadden deze som te verhogen, zullen me slechts één miljoen geven!

Wil ook in bijgaande een nieuwe lijst vinden van beloofde bijdragen of van bijdragen die reeds betaald zijn. U zal merken dat ik telkens de bedragen afgetrokken heb die of aan andere arrondissementen, of aan kollega's moeten gestort worden alsook de provisie die aan CEPESS moet betaald worden.

U zal ook merken dat op de lijst vraagtekens staan bij sommige namen. Het is absoluut noodzakelijk dat wij een en ander zo snel mogelijk verifiëren. Ik verneem bijvoorbeeld van juffrouw Hellemans (administratief direkteur van de PSC, de auteurs) dat de bijdrage van Van Laere 50.000 frank en niet 200.000 frank zal zijn; en deze van de de heer De Pauw 300.000 frank en niet 500.000 frank.'

Maar er blijven nog drie heel grote vraagtekens: het eerste gaat over de Société Générale. Ik ben daarover toch wel bezorgd omdat ik twee telefoontjes gekregen heb. Het eerste telefoontje was van de heer Grafé, minister van Waalse Aangelegenheden en het tweede was van de heer de Stexhe, senator van Charleroi. Alle twee maakten me duidelijk dat ze van mij een stuk van de taart verwachten en dat dit hen ook zo beloofd was door verschillende ondernemingen van de groep van de Société Générale.

Het is blijkbaar slechts wanneer ik de heer Lamy ontvang, dat ik zal weten of hij één briefomslag bij zich heeft met 6 miljoen frank waarvan ik de verschillende bijdragen voor de andere arrondissementen of kollega's moet aftrekken, ofwel dat hij, naar ik hoop, twee briefomslagen bij heeft: de eerste met daarin 6 miljoen voor mij en de tweede waarin de bijdragen zitten voor de anderen.

Wat uzelf betreft, zou het mij bijzonder verheugen indien u er zich van zoudt willen verzekeren dat de bijdrage van de firma Ackermans wel degelijk een miljoen is en deze van de firma Van Hooi 500.000 frank.

Ik denk dat de komende dagen van beslissend belang zullen zijn. Het zou misschien goed zijn moest u mij, vanaf maandag, iedere dag bellen en zo mogelijk iedere ochtend tussen 8 en 9, zodat wij gezamenlijk de stand van zaken kunnen nagaan.

In afwachting van goed nieuws van uw kant, uw toegenegen,

(getekend) Raymond SCHEYVEN

Op het beeld klikken voor een vergroting

Volgende tabel geeft een overzicht van de steun van de verschillende ondernemingen. De giften van bouwmaatschappijen zijn niet in deze tabel opgenomen. Die worden verderop behandeld. De lezer dient er rekening mee te houden dat het hier enkel gaat om giften op nationaal vlak. Vele van deze ondernemingen steunen daarbuiten nog plaatselijke politici. Tenzij in de daarna volgende 'Verklaring bij de tabel' uitdrukkelijk anders vermeld, gaat het hier dus enkel om financiële steun aan de nationale kas van CVP en PSC.

Op het einde van de jaren '70 had Ibel 23% van de Ahlers-aandelen in handen. Ibel is de Vlaamse dochterholding van Cobepa, de nummer 14 in de tabel. Ibel heeft eveneens 20% van de aandelen van de Vlaamse Uitgeversmaatschappij (V.U.M.) die de Alles-Voor-Vlaanderen-Vlaanderen-Voor-Kristus-krant De Standaard uitgeeft.

De grootste aandeelhouder van Ahlers is de Duitse groep Stin-nes. Deze groep is een dochter van VEBA, een Duitse staatsholding. De steun van Ahlers aan de CVP-PSC liep via André Leysen. Hij was in '77 voorzitter van Ahlers. Leysen was vanaf '73 beheerder en vanaf '74 lid van het direktiekomitee van Cobepa. Tot '78 was hij afgevaardigd-beheerder van Ibel. Hij leidde die holding samen met Fernand Nédée de adjunkt-schatbewaarder van de CVP-PSC. André Leysen begon zijn opgang binnen de Vlaamse kapitalistenklasse door zijn huwelijk in '51 met een dochter van de scheepsagent Ahlers. Hij bouwde Ahlers uit tot een rederij. Toen in '70 de groep Stinnes de kontrole nam over Ahlers, trok Leysen naar Ibel. Via Ibel kwam hij bij Gevaert Photo Producten terecht.

In '84 volgde Leysen Daniel Janssen op als voorzitter van het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO). Leysen is beheerder van het Verbond van Kristelijke Werkgevers (VKW) en censor van de Nationale Bank. Hij werd door P. W. Segers uitgenodigd om de Flandriaboottocht mee te maken.

A.G. is de eerste verzekeringsgroep van het land. A.G. wordt ge-kontroleerd door de families Lippens, Solvay, de Marnix, de Jonghe d'Ardoye e.a. In '83 werd jonkheer Maurice Lippens de afgevaardigd-beheerder van A.G. Hij is de broer van de CVP-burgemeester van Knokke-Heist, Leopold Lippens. De familie Lippens is gelieerd met het Belgische vorstenhuis en behoort samen met de meeste andere families die A.G. kontroleren tot de aandeelhouderskring van de Société Générale.

De relatie tussen A.G. en de CVP liep in de jaren '70 voornamelijk - ten minste voor wat betreft de financiële steun - via burggraaf Charles de Jonghe d'Ardoye. Hij was toen voorzitterafgevaardigd-beheerder van A.G. Charles de Jonghe d'Ardoye is 25 jaar lang kommissaris geweest van de Société Générale. Een ander lid van de familie de Jonghe d'Ardoye, gravin Elisabeth, trouwde met burggraaf Roger de Spoelbergh. Elisabeth de Jonghe d'Ardoye was CVP-burgemeester van Londerzeel van '47 tot '64. Roger de Spoelbergh kwam uit een familie die de belangrijkste aandeelhouder is van de eerste brouwerij van het land, Stella Artois, de nummer 44 in de tabel.

5. Bekaert

Grootste draadtrekkerij ter wereld. De Bekaertgroep bestaat uit 42 industriële vestigingen in 14 landen, geassocieerde ondernemingen meegerekend. De onderneming is in handen van de familie van Leon Bekaert, de belangrijkste patroonsleider van na de oorlog. Voorzitter van Bekaert is baron Antoine Bekaert, de zoon van Leon. Antoine Bekaert is vice-voorzitter van de afdeling West-Vlaanderen van Fabrimetal, de patroonsorganizatie in de metaalsektor. Hij is eveneens voorzitter van UNIAPAC-Europa en vice-voorzitter van UNIAPAC-Internationaal. UNIAPAC is de katolieke patroonsorganizatie die in '50 in Rome gesticht werd. Afgevaardigd-beheerder van Bekaert is Jean-Charles Velge. Hij is getrouwd met een dochter van baron Jean van Houtte, de vroegere CVP-premier.

7. Belgische Petroleumfederatie

In '71, '74 en '77 had Raymond Scheyven Paul Hatry, de afgevaardigd-beheerder van de Belgische Petroleumfederatie financiële steun gevraagd. Pas in '78 wilde de liberaal Hatry effektief met geld over de brug komen.

De kontaktpersonen van Raymond Scheyven en Fernand Nédée op de Boelwerf waren Jacques Van Damme en Philippe Saverys. Dat zijn twee kopstukken van de groep Boel-Van Damme. Al-mabo, de holding van deze groep, kontroleert de Boelwerf in Temse, de Scheepswerven van Langerbrugge, de verzekeringsmaatschappij Mercator... Almabo heeft een minderheidspartici-patie in C.M.B., de zeevaartmaatschappij die door de Société Générale gekontroleerd wordt. De familie Boel-Van Damme en de Société Générale oefenen samen nagenoeg een monopoliepositie uit in de scheepsbouw en de scheepsherstelling. Die samenwerking is ook merkbaar in de beheerdersmandaten: van de maatschappij Mercantile Beliard, de scheepsherstellingsmaatschappij die uit de fusie van Mercantile en Beliard Murdoch ontstond, is Philippe Saverys beheerder en André Dubuisson van de Société Générale voorzitter. Saverys is eveneens beheerder van C.M.B, en van F.N. in Herstal, twee dochters van de Société Générale. Hij is ook, zoals André Leysen, beheerder van de Vlaamse Uitgeversmaatschappij.

In '72 fusioneerden de holdings Brufina, Cofinindus en Cofinter van de Groep Brussel rond graaf Jean-Jacques de Launoit met de Compagnie Lambert rond baron Léon Lambert. Zo ontstond één van de belangrijkste holdings van het land, de Groep Brussel Lambert. In '81 werd André Dequae, de voormalige CVP-minis-ter van Financiën, voorzitter van de Kredietbank-holding Al-manij en voorzitter van de Boerenbond, de nieuwe voorzitter van de Bank Brussel Lambert. In '82 nam een konsortium onder leiding van Albert Frère (de nummer 24 in de tabel) de kontrole van de Groep Brussel Lambert. Dat konsortium bestond uit Etablis-sements Frère-Bourgeois, de Zwitserse holding Pargesa waarvan Frère afgevaardigd-beheerder is, de holding Cobepa waarvan Frère ondervoorzitter is, de dochterholding van Cobepa Ibel en Gevaert Photo Producten waarvan Ibel een belangrijk aandeelhouder is. In '77 verdeelde Brussel Lambert de 1 miljoen frank fifty-fifty tussen de CVP-PSC en het ACW.

Tweede cementproducent van het land.

Cobepa werd in '57 opgericht als de Belgische dochter van de Franse holding-bank Paribas. De belangrijkste aandeelhouder van Cobepa is Albert Frère. De holding werkt met onder meer twee regionale holding-dochters: Mosane voor Wallonië en Ibel voor Vlaanderen. In '73 stichtten Cobepa en de groepen rond André Leysen en Boel-Van Damme Ibel. Die samenwerking liep in '80 ten einde. De meest spektakulaire operaties van Frère-Co-bepa waren de vrijwaring van Cobepa en Paribas-Zwitserland van Francois Mitterrands nationalizeringen en het verwerven van de kontrole over de Groep Brussel Lambert. In '71 en in '74 zorgde Cobepa-voorzitter baron Jean van Houtte, ex-CVP-premier, voor de financiële steun van de holding aan de CVP-PSC. In '77 en '78 was dat Cobepa-voorzitter en voormalig adjunkt-schatbe-waarder van de CVP-PSC, Fernand Nédée.

Tweede grootste warenhuisketen van het land.

Met electriciens, een benaming overgenomen van Raymond Scheyven, worden de electriciteitsondernemingen bedoeld die allen gekontroleerd worden door de Société Générale en Brussel Lambert. Op de lijst van het CVP-sekretariaat staat enkel Electrobel als nationaal steungever genoteerd maar voor het sekreta-riaat is dat eveneens een verzamelnaam. Voor de steun uit de electriciteitssektor richtte Raymond Scheyven zich tot de intussen overleden ridder Albert Thys. Deze was voorzitter van Electrobel en Intercom en beheerder van Ebes, Tractionel en Unerg. Albert Thys was één van de genodigden voor de Flandria-boottocht van P.W. Segers. In '77 kwam er van twee zijden steun binnen: 6 miljoen van de electriciteitsmaatschappijen zelf en 400.000 frank van een PSC-er die van de electriciens een half miljoen gekregen had maar slechts 100.000 frank nodig had voor zijn campagne. De PSC-er José Desmarets staat bekend om zijn nauwe banden met de electriciteitsondernemingen. Dat wijst er nog eens op dat de financiële steun van het bedrijfsleven aan de CVP-PSC niet beperkt blijft tot giften aan de nationale partijkas maar dat ook individuele CVP of PSC-kandidaten en afzonderlijke arrondissementen van die steun kunnen genieten.

Electrorail is de Belgische holding van de Franse groep Empain-Schneider. Steungever vanwege Electrorail was baron Edouard-Jean Empain, voorzitter van de holding.

Derde cement-producent van het land. Kontaktpersoon van de CVP-PSC-schatbewaarder bij Eternit was voorzitter baron Louis de Cartier de Marchienne.

Baron Evence Coppée was de voorzitter van Compagnie Coppée de Développement Industriel (CDI), de holding van de groep Coppé. Zijn zus is Elisabeth Le Hodey-Coppée, voormalig voorzitter van de PSC-vrouwen. In '77 werd zij lid van het direktiek-omitee van de PSC. De voornaamste aktiviteiten van CDI lagen in de engineering en de biochemie. In '80 ging CDI over in handen van de Franse groep Lafarge.

Patroonsorganizatie in de metaalsektor. Aan het hoofd daarvan staat Jacques de Staercke, de stichter van de CVP-Dinsdagavondgroep. Zijn vader, Roger de Staercke, was van '62 tot '70 voorzitter van het VBO.

De komeet aan het firmament van het Belgische grootkapitaal. Zie de nummers 9., 10. en 14.

GB-INNO-BM is de grootste warenhuisketen van het land. In '74 fusioneerde G.B. metlnnovation-BonMarché. Kontaktpersoon van Scheyven bij GB-INNO-BM was graaf Yves du Monceau de Bergendal, beheerder van de warenhuisgroep en PSC-senator.

Kontaktpersoon was hier baron Charles-Emmanuel Janssen, voorzitter van deze glasfabrikant en neef van schatbewaarder Raymond Scheyven. Met spijt noteert Scheyven in '78 achter de naam Glaverbel: 'en perte'.

Voor deze papierfabrikant geldt hetzelfde. Ook hier moet Scheyven in '78 'en perte' invullen.

De spaarkas en kredietmaatschappij IPPA wordt gekontroleerd door de verzekeringsmaatschappij Royale Beige (de nummer 37 in de tabel) en de holding Sofina die op haar beurt onder kontrole staat van de Société Générale (de nummer 42). In '80 was de vroegere PVV-voorzitter Willy De Clercq, voorzitter van IPPA. De relaties tussen IPPA en de CVP-PSC werden onder meer verzorgd door baron Jacques Cogels, ondervoorzitter van IPPA.

Amerikaanse multinational waarvan het belangrijkste Belgische filiaal Bell Telephone is. Beheerder van Bell is momenteel Jan Huyghebaert, CVP-schepen van de stad Antwerpen. De voorzitter afgevaardigd-beheerder van Bell Telephone, Eugène Van Dyck, werd door P.W. Segers uitgenodigd voor de Flandria-boottocht.

170

De nummer 1 van de Belgische farmaceutische industrie. Zelf ook een multinational, is Janssen Pharmaceutica een filiaal van de Amerikaanse multinational Johnson & Johnson. Kontaktpersoon tussen Janssen Pharmaceutica en de CVP-PSC-kassier was Paul Janssen, afgevaardigd-beheerder.

André Vlerick, de vroegere CVP-minister van Financiën en Gaston Eyskens de vroegere CVP-premier, zijn beiden voorzitter geweest van de Kredietbank. Fernand Collin, de eerste voorzitter van de KB, was goed bevriend met kardinaal Van Roey. Op de financiële vergadering die Raymond Scheyven op 16 juli '74 orga-nizeerde, was Luc Wauters, de toenmalige KB-voorzitter aanwezig. Dat desondanks de KB relatief weinig geld stort in de nationale CVP-PSC-kas, heeft te maken met wat Raymond Scheyven noemt de 'personnalizering': de KB steunt liever individuele CVP-kandidaten dan de nationale partijkas.

Bedoeld is de firma Lano in Harelbeke. Aan het hoofd van deze tweede Belgische tapijtenfabrikant staat Pierre Lanneau. In het boek 'Réussir est leur métier' (uitgave Impact-Sodimp, 1974, blz. 125) zegt de editorialist van De Standaard, Manu Ruys van hem: 'Hij wil niet het type industrieel zijn dat blind blijft voor de politieke problemen van zijn tijd'. Vandaar dat Pierre Lanneau de CVP financieel helpt rechthouden.

Philips is de eerste Europese producent in de electronika en de electrische konstruktie. Philips-MBLE Associated is een filiaal. Beheerders zijn onder meer de gewezen PRL-minister van Financiën en afgevaardigd-beheerder van de Petroleumfederatie Paul Hatry, nog een vroegere PRL-minister van Financiën en ere-voorzitter van de Generale Bankmaatschappij Robert Henrion en de afgevaardigd-beheerder van het VBO Raymond Pu-linckx. Voorzitter van Philips is de vroegere CVP-minister van Financiën André Vlerick. Voor financiële steun richtte Scheyven zich tot Jozef Van Lierde, beheerder van Philips en afgevaardigdbeheerder van MBLE, tot Jacques Lagrange, afgevaardigd-beheerder van Philips en beheerder van MBLE en tot baron Do-nald Fallon, de voorzitter van Philips en lid van CEPIC, de rechtervleugel van de PSC.

Tweede grootste verzekeringsmaatschappij. Er bestaat een kruiselingse participatie tussen Royale Beige en de Société Générale. De vroegere katolieke premier Georges Theunis was decennia lang beheerder van Royale Beige. Raymond Scheyven richtte zich tot Georges Martin, afgevaardigd-beheerder van Royale Beige voor financiële steun.

Eerste Belgische vliegtuigkonstrukteur, gekontroleerd door het Franse Dassault en het Nederlandse Fokker.

Jeansfabriek met Pierre Salik aan het hoofd.

De groep Seghers heeft afdelingen 'Aannemingen', 'Beton', 'Veevoeders'. De groep is gelieerd met de Boerenbond. In de raad van beheer zetelde tot '82 de volksvertegenwoordiger, burgemeester van Asse, Europees parlementslid en CVP-staatssekretaris voor Europese Zaken en Landbouw onder de regering van Martens V, Paul De Keersmaecker.

Belangrijke holding met plantagemaatschappijen in Indonesië, Maleisië en Kampuchea. Kontaktpersoon was Xavier Scheyven, beheerder van Socfin en neef van Raymond Scheyven.

Eerste Belgische holding. Kontaktpersonen waren André Dubuisson en René Lamy. De 6 miljoen van '74 waren volledig voor de nationale partijkas. Daarnaast steunde de Société Générale onder meer ridder Paul de Stexhe en Jean-Pierre Grafé (beiden CEPIC).

Solvay is één van de machtigste Belgische multinationals. De groep is door bloed- en geldbanden gelieerd met de Société Générale. Kontaktpersoon van Scheyven bij Solvay was Jacques Solvay, voorzitter. In '75 moest Jean-Marie Baguette, direkteur-generaal van de Fédération des industries chimiques zich voor de Brusselse rechtbank komen verantwoorden voor verduistering.

Baguette was bij de voorgaande verkiezingen kandidaat geweest voor de liberalen en had, om zijn campagne te financieren, 7 miljoen van de Federatie 'geleend'. Op één van de zittingen van de rechtbank verklaarde Jacques Solvay dat hij ten persoonlijke titel Baguette 500.000 frank gegeven had om zijn verkiezingscampagne te bekostigen. Wat nog eens aantoont dat de sommen die aan de CVP-PSC-kas uitbetaald worden slechts een fraktie zijn van de totale steun aan politici die bereid zijn de belangen van die ondernemingen te behartigen.

Eerste Belgische brouwerij gekontroleerd door de familie de Spoelbergh (zie ook nr. 4., A.G.). In '78 noteert Raymond Scheyven naast de naam van Artois: 'verse a Louvain' wat wil zeggen dat in dat jaar niet de nationale kas maar het arrondissement Leuven door Artois gesteund werd.

Bedoeld is de familie Steverlynck die het weefautomatenfabriek Picanol in leper kontroleert. De familie is gelieerd met de Kredietbank.

Eerste suikerrafinnaderij van het land. In '78 werd Pierre Oury tot voorzitter van de beheerraad benoemd om de tegenstellingen tussen de Wittouck-familie die meerderheidsaandeelhouder is en de Kronacker-familie, minderheidsaandeelhouder, te overbruggen. Pierre Oury komt uit een Luikse bankiersfamilie. Hij is beheerder van de Generale Bankmaatschappij en van diverse ondernemingen uit de groep van de Société Générale.

Belangrijke chemie-producent gekontroleerd door het Franse Rhône-Poulenc en de familie Janssen. Deze laatste behoort tot de aandeelhouderskring van de groep Solvay en de Société Générale. Kontaktpersoon op UCB was de neef van Raymond Scheyven, baron Charles-Emmanuel Janssen, ere-voorzitter van UCB en tevens ere-ondervoorzitter van de Generale Bankmaatschap-

Autobus- en vrachtwagenkonstrukteur uit Koningshooikt. Kontaktpersoon was het familiehoofd, Bernard Van Hool.

De top 20 van de konstante steungevers in de jaren '70 ziet er zo uit:

Samen spekten deze 20 de CVP-PSC-kas bij de vier parlementsverkiezingen van de jaren '70 met 55.750.000 frank. De lijst geeft een vrij getrouw beeld van de belangrijkste holdings en ondernemingen die de eerste viool spelen in het ekonomische leven. Aan de top staat - net zoals in de ekonomie - de Société Générale. De holding is terug te vinden bij UCB (nummer 12), A.G. (nummer 18) en Royale Beige (nummer 19). De tweede in rij, de electriciteitssektor, wordt gekontroleerd door nog eens de Société Générale en de nummer 5, Brussel Lambert. De families die nummer 3, Solvay, leiden, zijn eveneens verbonden met de Société Générale. Brussel Lambert moet dan weer gelieerd worden met Al-bert Frère (nummer 9) en Cobepa (nummer 15). Die zijn aandeelhouder van de nummer 7, GB-INNO-BM.

Waarom de bouwwereld de CVP-propaganda financiert - Inhoud

Het departement van Openbare Werken heeft in de periode 1960-1983 kontrakten gesloten voor het gigantische bedrag van 1.881 miljard frank. De hoogste piek werd bereikt in 1972: toen deed Openbare Werken investeringen ter waarde van 102,5 miljard. De omvang en het aantal van de kontrakten maken de lokroep van de korruptie verleidelijk. Daarnaast is er de wetgeving op de openbare investeringen die een ruime interpretatie van de wettelijke beschikkingen toelaat.

Jos De Saeger was in de beginjaren '60 CVP-voorzitter. In '65 werd hij minister van Openbare Werken en bleef dat tot '73. Hij sloot in die periode 10.000 kontrakten af en liet voor om en bij de 700 kilometer autosnelwegen aanleggen. In de jaren '60 en '70 was De Saeger, naast P. W. Segers, de topman van het ACW in de verschillende regeringen. Toen Segers in '72 de aktieve politiek verliet, werd Jos De Saeger de nummer één van de ACW-vertegenwoordigers. Een eerste affaire waarmee De Saeger af te rekenen kreeg, was de bouw van de gevangenis in Charleroi. De Saeger had dit kontrakt, ter waarde van 110 miljoen frank, aan de firma Baudoux toevertrouwd op 24 februari '68. Op 9 april van hetzelfde jaar dienden drie firma's die eveneens meegedongen hadden, klacht in bij de Raad van State omdat ze vonden dat Baudoux van De Saeger een voorkeurbehandeling gekregen had. In zijn arrest nummer 15.925 van 20 juni '73 vernietigde de Raad van State de beslissing van De Saeger. Maar de gevangenis in Charleroi was op dat ogenblik al bijna voltooid.

Nog in '73 kwam de zaak-Verbeeck naar boven. In 1968 had De Saeger de bouw van het viaduct in Wilrijk niet toegewezen aan de laagste bieder - zoals de wet voorschrijft - maar aan de tijdelijke vereniging Verbeeck-Egta voor een bedrag van 160.451.528 frank. Terwijl de werken aan het viaduct nog bezig waren kreeg de tijdelijke vereniging de opdracht het viaduct met 490 meter te verlengen voor een bedrag van 71 miljoen frank. In '73 lekte uit dat afgevaardigd-beheerder Fons Verbeeck bij de parlementsverkiezingen van '68 een belangrijke geldsom via De Saeger in de CVP-partijkas gestort had. De Saeger beweerde in '73 dat het kontrakt voor de bouw van het viaduct en de financiële steun van Verbeeck niets met elkaar te maken hadden. De financiële steun die de hierna vermelde bouw- en immobiliënmaatschappijen bij de vier parlementsverkiezingen van de jaren '70 aan de CVP-PSC gaven, zal volgens De Saeger ongetwijfeld in dezelfde zin moeten geïnterpreteerd worden. De band leggen tussen de kontrakten van Openbare Werken en de financiële steun zal, zoals De Saeger dat bij de af faire-Verbeeck noemde 'pure appreciatie' zijn.

De Saeger werd als minister van Openbare Werken in '73 opgevolgd door Alfred Califice, het politiek zwaargewicht van het Mouvement Ouvrier Chrétien, de franstalige tegenhanger van het ACW. Califice bleef op die post tot januari '74. Daarop volgde de Waalse liberaal en latere Kamervoorzitter Jean Defraigne. In juli '76 nam Defraigne ontslag 'om persoonlijke en gezondheidsredenen'. Premier Leo Tindemans duidde zijn opvolger aan: Louis Olivier, eveneens een Waalse liberaal. Olivier bleef een jaar aan. In '81 keerde hij, bij de vorming van de regering Martens V, in dezelfde funktie terug.

In juni '77 kwam, na afwezigheid van twaalf jaar, opnieuw een socialist in de ministerzetel terecht: Guy Mathot. Twee jaar later volgde er een eerste klacht: Alfred Califice, toen minister voor Pensioenen, schreef in een brief aan Gaston Geens, minister van Financiën, dat er onregelmatigheden gebeurd waren bij de verkoop van het gebouw Centre Albert in Charleroi. Volgens Califice was de zaak bezwarend genoeg om klacht neer te leggen bij het Hoog Komitee van Toezicht, een dienst die onder de verantwoordelijkheid van de eerste minister valt. Op dat ogenblik was Wilfried Martens premier. Califice legde effektief klacht neer, maar het Hoog Komitee verklaarde die onontvankelijk. De zaak was echter niet meer in de doofpot te houden. Het Rekenhof dat instaat voor de kontrole op het naleven van de wetten op de staatsuitgaven, zat Guy Mathot op de hielen. Defraigne, nochtans geen partijgenoot van Mathot, volgde zijn impulsieve natuur en schreef een barse brief aan het Rekenhof waarin hij de ambtenaren van het Hof waarschuwde 'zich niet langer met politieke strijd te bemoeien'. Het Rekenhof legde die bedreiging naast zich neer en bracht in september '81 het parlement in een bijzondere mededeling op de hoogte. Het Hof vertelde de parlementsleden dat de N.V. Bureau d'Etude et de Promotion Immobilière (BEPI) een 'rijkelijke winst' verkreeg door het gefoefel met het Centre Albert in Charleroi. Het Centre Albert was eigendom van de Nationale Kas voor Bediendenpensioenen. In '75 sloot de Kas met BEPI een erfpachtkontrakt dat tot 30 juni 2010 liep. BEPI werd gekontroleerd door de Brusselse makelaar Charlie De Pauw. In 1979 kocht de Regie der Gebouwen het Centre Albert over. De Regie ressorteert onder de diensten van de minister van Openbare Werken, Guy Mathot dus. De koop hield in dat BEPI de uit de erfpacht voortvloeiende rechten aan de Regie zou afstaan. De Regie betaalde BEPI daar 360 miljoen voor. Om die rechten te verkrijgen had BEPI aan de Nationale Kas voor Bediendenpensioenen slechts 148 miljoen frank betaald... 'zodat de maatschappij BEPI een minimum-winst van 212 miljoen frank (360-148) verkreeg'. (1)

Tegelijk met de zaak van het Centre Albert, bracht het Rekenhof een tweede schandaal rond Guy Mathot in de openbaarheid. Het Rekenhof had de kostprijs opgemaakt van het huurkontrakt dat Mathot gesloten had met het World Trade Center. Opnieuw een maatschappij gekontroleerd door Charlie De Pauw. Het kontrakt sloeg op de nog te bouwen derde toren van het Brusselse World Trade Center. Dat kontrakt, zo rekende het Rekenhof voor, kostte de Regie der Gebouwen voor de gehele huurperiode 10 miljard frank. Wat drie keer zoveel is als de kostprijs voor het bouwen van de toren, konstateerde het Hof.

Guy Mathot verliet Openbare Werken in '80. Een jaar later werd hij vice-premier in de regering Martens IV. Zijn opvolger was Jos Chabert, opnieuw een vertegenwoordiger van het ACW. Hij bleef minister van Openbare Werken tot in 1981.

Tot 1 januari 1965 was de wet van 15 mei 1846 betreffende de overheidsopdrachten voor aanneming van werken, leveringen en diensten van kracht. Die wet voorzag slechts twee procédé's van toewijzing van overheidsopdrachten: de openbare aanbesteding en de onderhandse opdracht. De wet van 4 maart 1963, het Koninklijk Besluit van 14 oktober 1964 en het Ministerieel Besluit van dezelfde dag die in voege traden op 1 januari 1965, breidden de mogelijkheden van toewijzing uit tot vijf. Het doel van de wetgever was dat de uitvoerende macht kontrakten zou sluiten tegen de voor de schatkist meest gunstige voorwaarden en prijzen. Door de wet van '76 werd deze van '63 opgeheven. De verschillen tussen beide zijn miniem. De wet van '76 behield de vijf toewijzingsprocedures.

De openbare aanbesteding is de eerste: daarin is het ruimste beroep op de mededinging vervat. De verantwoordelijke dienst schrijft een aanbesteding uit en is wettelijk verplicht de goedkoopste aanbieding te kiezen. Deze procedure kon vervalsingen niet beletten. Zo schrijft het Rekenhof in zijn 128ste Boek met opmerkingen en dokumenten aan de wetgevende Kamers dat in de provincie Luik er een vereniging CHARPRO (Charte de promotion professionnelle des entrepreneurs pour les marchés de travaux public Liégois) bestond. In CHARPRO hadden Luikse bouwmaatschappijen zich gegroepeerd. Zij maakten onderling voorafgaande prijsafspraken. Ook in andere provincies maakten dergelijke kartels de mededinging tot een lachertje.(2)

De tweede procedure is de algemene offerte-aanvraag. Daarbij is een subjektieve interpretatie mogelijk. Bij een algemene offerte-aanvraag is niet alleen de prijs het criterium voor de toewijzing maar spelen ook andere elementen mee zoals de technische waarde, referenties, waarborgen... Als minister van Openbare Werken Louis Olivier bijvoorbeeld een brug over de Our wil laten bouwen en die opdracht wil toewijzen na een offerte-aanvraag, oordeelt alleen Olivier erover wat het meest geschikt is: een stalen of een betonnen brug. In dit geval koos Olivier de aanbieding voor een stalen brug, ook al was er een aanbieding voor een betonnen brug die 150 miljoen frank goedkoper was. Olivier vond dat een stalen brug nu eenmaal beter was.

Het derde en vierde procédé schakelt de mededinging nog meer uit. Dat zijn de beperkte aanbesteding en de beperkte offerte-aanvraag. Bij deze procedures kiest de bouwheer een aantal maatschappijen uit (minstens zes, zegt de wetgever) die mogen meedingen.

Bij de vijfde procedure, de onderhandse aanbesteding, is er helemaal geen mededinging meer. Het werk wordt toegewezen aan een maatschappij of een tijdelijke vereniging van maatschappijen, zonder dat vooraf het projekt uitgeschreven werd. De wet van '63 voorzag twaalf gevallen waarbij onderhands mocht toegewezen worden. De wet van '76 voorziet er vijftien. Die uitzonderingsgevallen zijn meestal ruim interpreteerbaar.

Het eerste geval is wanneer de uitgave volgens de wet van '63 de 300.000 frank en volgens de wet van '76 de 1 miljoen niet overschrijdt. In zijn 131ste Boek schrijft het Rekenhof: 'Herhaaldelijk heeft het Hof de handelswijze aangeklaagd waarbij een overeenkomst opzettelijk in opeenvolgende bestellingen van minder dan 300.000 frank wordt verdeeld om alzo een reeks van onderhandse overeenkomsten te kunnen sluiten'.(3)

Er mag eveneens onderhands toegewezen worden voor werken, leveringen en diensten die slechts kunnen toevertrouwd worden aan één enkele aannemer of leverancier. Defensieminister Paul-Willem Segers heeft de onderhandse verkoop van matrassen bij de firma Pirelli verantwoord met deze paragraaf uit de wet van '63. Alleen Pirelli kon zogezegd die specifieke matrassen leveren. Het Rekenhof tikte Segers hiervoor op de vingers en zei dat kwaliteitseisen stellen niet betekent dat men zich uitsluitend tot één fabrikant moet wenden.(4)

Een derde geval waarbij onderhands mag toegewezen worden is wanneer het gaat om werken, leveringen en diensten die bij wijze van proefneming, studie, aanpassing of vervolmaking uitgevoerd worden. Het Rekenhof in zijn 131ste Boek: 'Ookhet begrip proefneming wordt soms door het Bestuur overdreven breed uitgelegd. Zo werd, op grond van dergelijke interpretatie, de uitrusting van de autosnelweg Brussel-Oostende met automatische tel- en snelheidsmeetapparatuur en televisiekamera's in gesloten kring onderhands, in opeenvolgende fasen aan éénzelfde firma toevertrouwd.' (5) Dat spelletje duurde van '68 tot '72. In '68 kon men er nog het etiket 'proefinstallatie' op plakken maar dat kon onmogelijk nog in de erop volgende jaren toen de gehele autosnelweg met dergelijke apparatuur uitgerust werd. Deze onderhandse toewijzing werd getekend door Jos De Saeger. Begunstigde was Philips-MBLE, een financier van de CVP-PSC-verkiezingscampagnes. In '68 werd de vroegere nationale CVP-PSC-voorzitter Paul Vanden Boeynants beheerder van Philips.

Nog een geval waarbij onderhands toegewezen mag worden is als het gaat om 'dringende' of 'technisch zeer complexe en moeilijke' werken. Het Rekenhof heeft herhaaldelijk het feit aangeklaagd dat dit 'uitzonderingsgeval' te pas en te onpas ingeroepen wordt om onderhands toe te wijzen. In 1970 antwoordde Jos De Saeger dat alleen zijn administratie 'gerechtigd is te oordelen over het dringend karakter van de werken'. Het Hof replikeerde boos dat 'die beoordeling geenszins onder de discretionaire macht van de minister of zijn afgevaardigde valt maar dat ze, zo-.ils trouwens voor elke afwijking op het beginsel van de mededinging, omstandig gemotiveerd moet worden...'.(6) Die omstandige motivatie is in vele gevallen in geen velden of wegen te bekennen. Wat later lag Jos De Saeger ook al met de Raad van State overhoop. Toen de Raad van State in '73 de toewijzing van het kontrakt voor de bouw van de gevangenis in Charleroi aan de firma Baudoux vernietigde, haalde De Saeger misprijzend uit: 'Het is doodgewoon een - naar mijn oordeel - foutieve beoordeling van het feitenmateriaal'. De Saeger schilderde de Raad van State af als 'juristen die eerder gehecht zijn aan de vorm dan aan de grond en die geen rekening houden met de gevolgen van hun standpunt voor de financiën van de staat'. (7) De Raad van State nam die beledigingen niet. De eerste voorzitter van de Raad richtte, in naam van alle leden van de Raad, een scherpe protestbrief aan toenmalig premier Edmond Leburton. De Saeger moest daarop inbinden.

*: Programma

Bron: Ministerie van Openbare Werken

Voor grote bouwmaatschappijen is de meest welgekome vorm van onderhandse aanbesteding het raamkontrakt. Bij dergelijk kontrakt wordt er niet alleen niet aanbesteed maar wordt er zelfs geen prijs bepaald. Daarmee vervallen de twee grondprincipes die de wetgever in '63 en '76 voorzien had: de mededinging en de forfaitaire prijs. In de wet van '63 was het raamkontrakt (weliswaar niet als dusdanig genoemd) al voorzien. Dat gebeurde in de artikels 3 en 12, telkens paragraaf twee. In de wet van '76 staat in artikel drie, paragraaf twee: 'De opdracht mag worden gegund zonder forfaitaire prijsbepaling 1) voor de werken, levering en diensten die ingewikkeld zijn of die een nieuwe techniek inluiden, die zeer grote technische risiko's tot uitvoering van prestaties meebrengen terwijl alle uitvoeringsvoorwaarden en verplichtingen ervan niet volledig kunnen worden bepaald; 2) in buitengewone en onvoorziene omstandigheden, wanneer zij betrekking heeft op spoedeisende werken, leveringen of diensten waarvan de aard en de uitvoeringsmogelijkheden moeilijk kunnen worden omschreven'. En in artikel 17, paragraaf twee, van dezelfde wet staat dat er onderhands kan worden gehandeld 'in buitengewone gevallen, indien het werken betreft waarvan de aard en de onzekere omstandigheden verhinderen dat vooraf een globale vaststelling van prijzen plaatsvindt'.

Op basis van de wet van '63 sloot minister van Openbare Werken Louis Olivier in september '76 een raamkontrakt af voor de uitbouw van de Zeebrugse haven. Het kontrakt werd gesloten met een tijdelijke vereniging waar de Gentse bouwmaatschappij De Meyer; de dochter van de Société Générale CFE; de Luikse bouwmaatschappij Pieux Franki; het Nederlandse Bos Kalis; de 3 baggermaatschappijen Dredging International, Decloedt en De Nul en de SBBM inzitten. Vooral omwille van deze laatste was er in '75 een campagne tegen een voordien gepland raamkontrakt gevoerd. Op 7 november '75 kloeg de krant De Standaard het feit aan dat minister van Openbare Werken Jean Defraigne op een onortodoxe manier een raamkontrakt wilde sluiten. In feite was men in CVP-kringen lelijk op de teentjes getrapt dat bij dit raamkontrakt SBBM de figuurlijke boot zou missen. SBBM (Société Beige des Bétons-Belgische BetonMaatschappij) is een erg CVP-minded onderneming. Louis De Meyer van de gelijknamige bouwmaatschappij nodigde daarop konkurrent SBBM uit mee te werken in een nieuwe tijdelijke vereniging Zeebouw-Zeeland waarin naast SBBM de oorspronkelijke maatschappijen zaten. In '76, bij het sluiten van het raamkontrakt met Zeebouw-Zeeland, was er voor De Standaard dus geen reden meer om met deontologische regels te zwaaien. Andere grote bouwmaatschappijen zoals Van Laere, Socol en Sogetra schermden daar evenmin mee maar vonden zichzelf toch voldoende benadeeld om in oktober '76 klacht in te dienen bij de Raad van State. De uitbouw van Zeebrugge zal in 1986, bij het vermoedelijk einde van de werken, zo'n 70 miljard frank gekost hebben, verklaarde minister van Openbare Werken Louis Olivier in januari '84. Het is een pijnlijk gebeuren voor in casu Van Laere, Socol en Sogetra om daar niet te mogen van meesnoepen. Een jaar nadat ze klacht indienden bij de Raad van State, kregen ze de wenk zich aan te sluiten bij de bedrijven Cockerill-Ougrée, Boomse Metaalwerken, Tractionel en Nobels-Peelman en hun klacht maar te vergeten.

Er hing namelijk een nieuw raamkontrakt in de lucht: de bouw van de stormstuw op de Schelde in Oosterweel. Het projekt voorziet de bouw van twee enorme poorten die konstant boven de Schelde hangen en bij overstromingsgevaar de Schelde kunnen afsluiten. In '78 werd het raamkontrakt voor de stormstuw gesloten met de tijdelijke vereniging Stormvloedkering Scheldebek-ken. In die tijdelijke vereniging waren opgenomen: Boomse Metaalwerken, Cockerill, Dredging International, Nobels Groep-Nobels Peelman, Stevin, Tractionel, Sogetra en Van Laere. De kostprijs van de stormstuw wordt op 30 miljard frank geschat.

Een derde raamkontrakt werd eveneens in '78 gesloten. Het kontrakt houdt de bouw in van 73 meter hoge scheepsliften op het Waalse centrumkanaal Strépy-Bacquegnies. Kostprijs: ongeveer 8 miljard frank. De maatschappij die van dit kontrakt beter wordt heet ACEC.

In het boek 'De ambtelijke kolos' zegt ingenieur Paul Demaegt over het raamkontrakt:' Op zeer kleine schaal zou j e de volgende vergelijking kunnen maken: er is wat aan de hand met je dak, het tocht, het regent binnen enzovoort. Je belt een aannemer, vraagt hem het dak te herstellen en je betaalt de rekening. Je weet niet wat er aan de hand was, je weet niet wat er precies hersteld is. Zo gaat dat bij een raamkontrakt. Je kan ook zelf op je dak klimmen en vaststellen wat er aan de hand is en dan prijsoffertes vragen bij enkele vaklieden. Dat zal je in elk geval minder kosten. Het raamkontrakt is het meest schandalige kontrakt dat er bestaat, precies omdat het wordt toegepast op de meest belangrijke en dure werken'.(8)

Je moet niet noodzakelijk een raamkontrakt gebruiken om deze of gene maatschappij in de watten te leggen. Wie dat op een overtuigende wijze bewees is Jos De Saeger toen hij in '72 een onderhands kontrakt afsloot met de belangrijkste baggermaatschappijen.

Sinds 1930 verdeelden twee firma's, dankzij de politiek van Openbare Werken, de Belgische markt van de baggerwerken onder elkaar. De Algemene Baggermaatschappij, een dochter van de onderneming CFE die op haar beurt gekontroleerd wordt door de Société Générale, hield de Schelde proper. De firma De-cloedt deed hetzelfde met de zeehavens. De meestal onderhandse toewijzing van de baggerkontrakten plaatsten de twee in een monopoliepositie. Deze politiek van Openbare Werken lokte bij het Rekenhof niet weinig protest uit. In zijn 122ste (zitting '66-'67), 125ste, 127ste en 129ste Boek mopperde het Hof over de onderhands toegewezen baggerkontrakten.

Een voor Openbare Werken en de twee baggerreuzen gevaarlijke kaper aan de kust dook op in 1965: de onderneming Jan De Nul. De Nul, een familiebedrijf, was vooral aktief op de buitenlandse markt. De Nul zag met leedwezen dat de grootste kon-trakten in het binnenland aan zijn neus voorbijgingen. Toen minister van Openbare Werken Georges Bohy op 9 augustus 1963 het kontrakt met de Algemene Baggermaatschappij voor de ver-beteringsbaggerwerken in de vaargeul van de Zeeschelde stroomafwaarts Antwerpen onderhands met negen jaar verlengde, vond De Nul het welletjes. De verlenging van dit kontrakt ging in vanaf juli '65. Op 25 oktober van hetzelfde jaar diende De Nul klacht in bij de Raad van State. Twee jaar later, op 4 juli '67, vernietigde de Raad de verlenging van het kontrakt. Gevolg: De Nul uiterst tevreden, de Algemene Baggermaatschappij en Jos De Saeger die intussen Bohy opgevolgd was, veel minder.

Op 15 januari '68, een half jaar na het vernietigend arrest van de Raad van State, schreef De Saeger aan de Raad dat het 'nodige gedaan werd om aan het arrest gevolg te geven maar dat hij, aangezien het volstrekt uitgesloten is de onderhoudsbaggerwerken in de Zeeschelde stop te zetten, besloten had in afwachting van een definitieve regeling terzake, de baggerwerken te laten uitvoeren door de Algemene Baggermaatschappij.' Dit citaat is terug te vinden in arrest nummer 14.435 van 12 januari 1971 van de Raad van State in 'De zaak NV Ondernemingen Jan De Nul tegen de Belgische staat, vertegenwoordigd door de minister van Openbare werken'. Gevolg: Jan De Nul heel boos, de Algemene Baggermaatschappij veel minder.

De Nul liet het daar niet bij. Hij zou en hij moest een stuk van de koek krijgen. Op 31 mei 1968 vroeg De Nul minister De Sa-eger schriftelijk om verduidelijking: had De Saeger ja dan nee, via een onderhandse bij akte de door de Raad van State vernietigde kontraktverlenging toch doorgevoerd?

De Saeger antwoordde dat de Algemene Baggermaatschappij via een bij akte inderdaad voortbaggerde. Waarop De Nul een tweede klacht indiende bij de Raad van State. Dat gebeurde op 2 september 1968. Die klacht sleepte jaren aan. Ondertussen protesteerde het Rekenhof, op 7 april 1970, over het bewuste onwettelijke kontrakt. Op 23 juni '70 vroeg het Rekenhof de minister 'in het vervolg een wettelijke oplossing te kiezen voor het toevertrouwen van investeringswerken'. Een strenge vermaning voor een man die later, in een persmededeling op 19 november '73, over zijn ambtsperiode als minister van Openbare Werken zou zeggen: 'Het was de periode waarin op Openbare Werken miljarden werden uitgespaard voor de schatkist, eenvoudig wegens het feit dat minister De Saeger vanaf de eerste dag, zegge 31 juli 1965, de openbare aanbesteding in eer had hersteld.'(9)

Op 12 januari 1971 volgde het arrest van de Raad van State. Daarin vernietigde de Raad voor de tweede keer de verlenging van het baggerkontrakt. Maar, gelukkig voor De Saeger, De Nul en de Algemene Baggermaatschappij was er een prachtig kom-promis mogelijk. De Saeger stelde de vier baggerreuzen van het land namelijk voor zich broederlijk samen te zetten in een tijdelijke vereniging, die met Openbare Werken een onderhands kontrakt ter waarde van 1 miljard frank voor de uitbouw van de Antwerpse haven zou afsluiten. Die vier waren de reeds gekende Algemene Baggermaatschappij en De Nul met daarnaast Decloedt en Ackermans & Van Haaren. Deze laatste, een Antwerpse bouwfirma met een grote baggerafdeling die vooral in het buitenland aktief was, fusioneerde in '74 zijn baggerafdeling met de Algemene Baggermaatschappij. Uit die fusie ontstond de grootste baggermaatschappij van het land: Dredging International. In '72 was het nog zover niet en om het geruzie tussen de baggermaat-schappijen te doen ophouden, stelde De Saeger hen voor hun krachten te bundelen. Met die politiek konden de vier instemmen.

Wie dat echter niet kon was de Inspektie van Financiën. Op 19 juli '72 schreef inspekteur Kennes een nota voor het ministerieel komitee voor openbare investeringen. Dat ministerieel komitee moest, volgens de wet van '63, zijn goedkeuring hechten aan de onderhandse toewijzing van het kontrakt omdat het de som van 15 miljoen frank te boven ging.(10) De nota van inspekteur Ken-nes draagt als titel: 'Uitbouw van de haven op de linker Schelde-oever ten rechte van Antwerpen. Gedeeltelijk uitbaggeren van de dokken en hydraulisch ophogen van de terreinen. Uitvoeren van de oeververdedigingen. Aanleggen van het jaagpad op de kruindijken.' Die nota is geklasseerd onder het nummer D.I. 133/541.41/135/582.4. Kennes schreef in die nota: 'De administratie motiveert de onderhandse afsluiting van het kontrakt dat toch tussen de 800 miljoen en de 1 miljard loopt en gespreid zou zij n over minstens vier j aar, met het konsortium van de grote Belgische baggerbedrijven, op grond van onder meer volgende overwegingen :

a) Als het kontrakt wordt afgesloten met al de grote Belgische baggerbedrijven, zal men op die manier een eventueel verhaal bij de Raad van State vermijden van die of deze onderneming waarmee niet zou worden gekontakteerd. Er is trouwens nog steeds een betwisting aanhangig met één dezer baggerbedrijven dat - indien de Inspektie van Financiën goed is ingelicht - zou afzien van zijn hangend geschil bij de Raad van State...'

Inspekteur Kennes argumenteerde dat 'dit zo belangrijke kontrakt niet garandeert dat het gebeurt tegen de beste voorwaarden voor de schatkist'. En ook nog: 'men kan bezwaarlijk de dringendheid inroepen om het onderhands kontrakt te verantwoorden. Er zijn voor dit kontrakt geen kredieten ingeschreven op de begroting '72 en ook niet in het ontwerp van fysisch programma voor'73'.

Ondanks de tegenstand van de Inspektie van Financiën, de voorgaande en herhaalde opmerkingen van het Rekenhof en de vernietigende arresten van de Raad van State voor het onderhands toewijzen van dergelijke baggerkontrakten, bracht Jos De Saeger zijn voorstel op 31 juli '72 toch voor het ministerieel begrotingskomitee. Eén excellentie ging daar dwars liggen: de vice-premier en socialist André Cools. Maar op 16 oktober 1972 was de zaak tussen de ministers al bijgelegd. André Cools schreef die dag volgende brief aan De Saeger:

Zo gezegd, zo gedaan. Op 7 november 1972 ondertekende Jos De Saeger met de vier baggermaatschappijen het 'Baggerkon-trakt Haven Linkeroever'. De Saeger had de hoogdringendheid ingeroepen om de onderhandse toewijzing te verantwoorden. Maar de werken begonnen pas in 1974, twee jaar later. De Saeger had een duurtij d van vier j aar voorzien. Maar het voorlopig einde van het kontrakt wordt pas gepland tegen 1986,12 jaar na het begin van de werken. De Saeger had voorzien dat de kostprijs ervan zou schommelen tussen de 800 miljoen en het miljard. Maar het kontrakt zal meer dan 9 miljard kosten: op 31 januari 1984 was al 8.543.363.936 frank voor het kontrakt uitgegeven en op de begroting '84 is er nog eens een som van 630 miljoen klaargelegd.

Het slot van het verhaal werd geschreven op 4 april 1977. Die dag liet Paul van Haaren, afgevaardigd-beheerder van Dredging International, de adjunkt-schatbewaarder van de CVP-PSC August Cool weten 1 miljoen frank te schenken aan de partijkas 'om de belofte in te lossen welke ondergetekende in 1972 aan de heer De Saeger, toenmalig minister van Openbare Werken, heeft toegezegd, een bijdrage te storten bij een volgende verkiezingscampagne'. Dat schrijven is hierbij afgedrukt.

(1). Gewerkschaften im Ost-West-Konflikt, H. Lademacher, Schwarts-Verlag, Melsungen, 1982, blz. 121
(2). Gestencilde tekst. 'Congres A.G.L.I.-Rome, Ie 15,16,17,18 septembre 1948', blz. 4 en 8, archieven van de auteurs
(3). Gestencilde tekst 'Sociale Solidariteit. 24.6. '45', blz. 9 en 5, archieven van de auteurs
(4). Gestencilde tekst 'De ontwikkeling der betrekkingen tussen werkgevers en werknemers sedert de oorlog.28.1.1947.' blz. 10, archieven van de auteurs
(5). Gestencilde tekst 'Congres de la Fédération des Syndicats Chrétiens de Charleroi' 27-28 septembre 1947.' blz. 11, archieven van de auteurs
(6). Gestencilde tekst 'C.S.C. Congres de la Fédération des Syndicats Chrétiens de Mouscron. Dimanche 26 avril 1953.' blz. 10, archieven van de auteurs
(7). Gestencilde tekst 'La productivité et les Syndicats Chrétiens par P. Cool, président de la C.S.C. Decembre 1954'. blz. 1,2 en 3, archieven van de auteurs
(8). Mémoires, Jean Monnet, ed. Fayard, 1976, blz. 395
(9). Gestencilde tekst 'A.C.V. Congres der internationale Federatie van Christelijke Bonden van personeel in openbare dienst. Innsbrück, 27.9.50' blz. 2, 8 en 9, archieven van de auteurs
(10). Gestencilde tekst .CSC, rue de la Loi, 127 Bruxelles. Réunion des mili-tants et des délégués de la Fédération du Centre. Dimanche, 24.9.1950, blz. 6, archieven van de auteurs
(11). Gestencilde tekst 'CSC, rue de la Loi, 127, Bruxelles. Réunion des mili-tants de la Region d'Eupen. Samedi 11 mars 1961', blz. 1, archief van de auteurs
(12). Gestencilde tekst 'Korte inhoud van de houding van het A.C.V. t.o.v. het stakingsprobleem. 18.2.66', blz. 2 en 4, archieven van de auteurs
(13). Zie voetnota 10, blz. 7 en 8
(14). Gewerkschaften... blz. 129
(15). Idem, blz. 92
(16). Zie voetnoot 12, blz. 2

7. Koloniale Cool in Kongo

(1). Télégramme nr 2192 du 21 octobre 1967 de Harmel a Ambabel Kinshasa. Pour Cool
(2). Het syndikalisme en de kolonie, Henri Pauwels, Uitgave van het ACV, 13, Renaissancelaan, Brussel, 97 bladzijden. Ongedateerd, waarschijnlijk 1946. blz. 91-92
(3). Protocole Léopoldville 11 juillet 1946. Signé: Mols, Six, Decock, Peeters, Cool
(4). L'unification du mouvement syndical en République Démocratique du Congo, Théodore Banza, Ed. resp. De Clercq Monique, 67 rue du Con-seil, Bruxelles 1050, blz. 23
(5). Idem, blz. 20
(6). Aktiviteitenverslag 1960. Ten geleide A. Cool, voorzitter van het ACV, blz. 4
(7). L'unification... blz. 47
(8). Idem, blz. 149-150
(9). Chronique de Politique Etrangère. Vol XXI, nr 3-4, mai-Juillet 1968, In-stitut Royal des Relations Internationales. blz. 545
(10). Odyssee et Reconquête de Stanleyville 1964, L'Ommegang, Colonel E.R. Vandewalle, collection Témoignage Africain, blz. 438
(11). Télégramme du 7-8-1967 de Harmel a Ambabel Kinshasa
(12). Télégramme du 29-8-1867 nr 16981 de Harmel a Ambabel Kinshasa
(13). Esquisse d'un ensemble de mesures concrètes a prendre en matière de coopération techniquie. Kinshasa, 3 aoüt 1967, J. Hollants Van Loocke, chef de Mission. blz. 1
(14). Verslag over mijn besprekingen met President Mobutu, blz. 3-4
(15). Rapport Cool, doorgeseind door ambassadeur Bihin aan Harmel, vrijdag 20 oktober
(16). Verslag over mijn besprekingen met president Mobutu, blz. 4-5
(17). Projet de communiqué conjoint. (G.Cool)
(18). Projet redigé par G. Cool
(19). Brief van 18 oktober 1967 van J. Bruck aan A. Cool. Réf.: FDS/BJ/2.669
(20). Dossier Sodimca, overgemaakt op 10 januari 1974 aan het Ministerie van Buitenlandse Zaken, direktie van Afrikaanse Zaken. Deel 9: 'Subside CSC a l'action syndicale en Zaïre', corrigé a la main en: 'subside a l'action sociale au Zaïre'
(21). Brief: C/O Het Volk - 105 rue Royale - 1000 Bruxelles Ie 5 avril 1974. Monsieur Ie Directeur Général du Département des Affaires Politiques, Sécretariat de la Commission des Requêtes en matière de Zaïrisation, Building Onatra, B.P. 7949. Kinshasa
(22). Sodimca, Verslag van de vergadering d.d. 26 november 1976 van de Consultatieve Commissie
(23). Réunion G.G. du 15 février 1978
(24). Sodimca. Compte rendu de la réunion de la Commission Consultative tenue Ie mercredi, 15 février 1978
(25). Note a l'attention de messieurs les membres de la C.C. Met inleidende brief van R.Roosen, 22 januari 1980
(26). Sodimca. Compte rendu de la réunion de la Commission Consultative tenue a Bruxelles, le lundi 4 mars 1974
(27). Rapport du voyage au Zaïre, aoüt 1978, blz. 4
(28). Idem, blz. 3
(29). Idem, blz. 7
(30). Idem, blz. 8

Naar de klandestiniteit in Nicaragua

(1). André Louis, Bruxelles Ie 7 octobre 1978 aan Monsieur August Cool, 'Ter Beuken' Park Ten Doren 1850, Beigem
(2). Document Cepess, nr 5-6,1982, La Democratie Chrétienne en Amérique Latine; Cepess rue des Deux Eglises 43, 1040 Bruxelles, blz. 95
(3). The price of power, Seymour M. Hersch, Summit Books, New York, 1983, blz 260
(4). Fonds Léon A.Bekaert. Brussel. Werkprogramma 1974-1976, blz 2
(5). Document Cepess... blz 104 en 101
(6). Idem, blz 102-103
(7). Idem, blz 67-68
(8). Idem, blz 76
(9). Idem, blz 245
(10). Note transmise a Monsieur Ie Ministre d'Etat August Cool. Tour une strategie mondiale de la democratie chrétienne'. Blz 5-6
(11). Portrait of a cold warrior; Joseph B.Smith, Ballantine Books, New York, 1976, blz 345
(12). Document Cepess... blz 271
(13). Document Cepess... Manifeste Democrate-Chretien pour l'Amérique Latine, blz 276 en 287
(14). Idem, blz 279
(15). Idem, blz 28

Deel 2 - Het geld van de CVP

De schatbewaarders van de CVP

(1) Mark Van den Wijngaert, Ontstaan en stichting van de CVP-PSC, IPOVO-Brussel, De Nederlandsche Boekhandel, Antwerpen-Amsterdam 1976 blz. 46-47
(2) Gravin Plater-Zyberk, Albert-Edouard Janssen, Ovez, Brussel 1976 Deel I, blz. 102
(3) Oproep tot alle burgers van het land, advertentie in De Standaard 22 november 1981
(4) Jacques de Staercke, Notulen feestvergadering twintigjarig bestaan 1978, geciteerd in André Mommen, De teloorgang van de Belgische bourgeoisie Kritak, Leuven, 1982, blz. 176-177
(5) Jan Abraham, In memoriam Fernand Nédée, in De Standaard, 5 augustus

Hartelijke relaties met het zakenleven
De kanalen van de financiering
Banken en holdings, de belangrijkste financiers van CVP en PSC
Waarom de bouwwereld de CVP-propaganda financiert

(1) Rekenhof, 137ste Boek, Deel I, blz. 237, 239
(2) Rekenhof, 128ste Boek, Deel I, blz. 52
(3) Rekenhof, 131ste Boek, Deel I, blz. 111
(4) Rekenhof, 131ste Boek, Deel I, blz. 113
(5) Rekenhof, 131ste Boek, Deel I, blz. 117
(6) Rekenhof, 131ste Boek, Deel I, blz. 119
(7) Perskonferentie Jos De Saeger, verslag in De Standaard en in Volksgazet van 6 november 1973
(8) Paul Koeck en Eddie Vaes, De ambtelijke kolos, EPO, Berchem, 1978, blz. 126
(9) Ministerie van Volksgezondheid en van het Gezin, Mededeling aan de pers, 19 november 1973, blz. 1
(10) Koninklijk Besluit van 14 oktober 1964, artikel 51

De katholieke kerk: zwart geld naar de CVP

(1) Sertum Laetitiae, 1 november 1939, in Sociale leer en aktie en sociaal apostolaat bij Pius XII - Teksten en dokumenten, Arbeiderspers, Brussel, 1951
(2) L.Brouwers, Vijftig jaar christelijke werkgeversbeweging in België, UNI-APAC-België, Brussel, 1974, Deel II, blz. 379
(3) Karl Kautsky, De oorsprong van het christendom, EPO, Berchem, Het Wereldvenster, Bussum, 1983, blz. 242-273, 323-330, 339